Participatieprocessen

Bij participatie gaat het om een manier van (samen)werken. Gemeente en betrokken inwoners en/of organisaties geven samen vorm aan (delen van) plannen of beleid. Zowel de inwoners als de gemeente kunnen hiervoor het initiatief nemen. Deze manier van samenwerking is een middel om draagvlak in de samenleving te vergroten en kwaliteit van onze plannen voor leefbare kernen te verbeteren. Doordat dit een middel is en niet een doel op zich is de opbouw van dit onderdeel anders dan bij de ambities met actielijnen en inspanningen.

 

In het coalitieprogramma 2018-2022 is samenwerken en besturen met de samenleving als uitgangspunt benoemd. Inwoners weten als geen ander welke kansen of problemen er spelen in hun kern en wat er nodig is om hun kern leefbaar te houden. Er is niet één partij die gaat over leefbaarheid. Het gaat ons allemaal aan. Samen houden we de gemeente leefbaar. Onze inwoners, ondernemers, verenigingen, maatschappelijke organisaties en kernraden krijgen veel voor elkaar. Er is oog voor wat er moet gebeuren, de wil om aan te pakken is groot en is gericht op oplossingen. Deze betrokken houding maakt dat initiatieven van groot tot klein vorm krijgen. Als inwoners zelf verantwoordelijkheid nemen en zelf eigenaar zijn van plannen, dan zal dat positief bijdragen aan de duurzaamheid van plannen en projecten. Bovendien is de kans op draagvlak en herkenning groter.

 

Initiatieven van inwoners geven wij nog meer ruimte om te ontwikkelen. Wij ondersteunen en stimuleren, met aandacht voor de menselijke maat (denken vanuit de leefwereld) en met een open blik. We sluiten aan bij wat er in elke kern gebeurt en de inwoner heeft de hoofdrol. We werken dus samen met de samenleving aan de leefbaarheid in onze kernen en bepalen samen met de inwoners aan de voorkant bewust de rolverdeling.

 

Welke rollen zijn er?

Wij gebruiken de participatieladder (zoals in de onderstaande afbeelding) om de rolverdeling met de samenleving aan de voorkant scherper te krijgen. Dit geldt niet alleen bij initiatieven uit de samenleving, maar bij alle veranderingen binnen gemeentelijk beleid of besluitvorming moeten we ons afvragen of dit ook de inwoners raakt. Daarbij maken we telkens aan de voorkant de bewuste afweging welke trede van de ladder we gaan toepassen.

Het basisprincipe van participatieprocessen is: samenwerken en het ontwikkelen van partnerschap tussen de inwoners en de gemeente. Dit vraagt om een verbeterd samenspel en van alle partijen een andere manier van werken. Van onze eigen ambtelijke organisatie vraagt dit een bewustwordingsproces en een aanpassing op onze manier van werken. Wij willen daarin het volgende bereiken:

• Bij alle veranderingen en/of initiatieven waarbij wij keuzemogelijkheden hebben, vindt een bewuste afweging voor de mate van participatie plaats;
• Bij elk initiatief of project wordt een dialoog gevoerd over de meerwaarde en de bestendigheid. Als gemeente spiegelen, stellen wij vragen ter overweging bij elk initiatief;
• Op thema’s als duurzaamheid en gezondheid stimuleren wij initiatieven vanuit de samenleving. Toelichting: deze thema’s hebben extra stimulans nodig, omdat het op deze thema’s moeilijker blijkt om initiatieven op te ontwikkelen. Op de andere beleidsthema’s, zoals voorzieningen, zijn we hierin al meer vertrouwd;
• Wij zijn een daadkrachtige partner voor de lokale samenleving: uitnodigend, praktisch, betrokken, betrouwbaar en professioneel. De samenleving weet wat ze van de gemeente kan verwachten en de gemeente voldoet hieraan, en
• Onze medewerkers zijn goed toegerust zodat zij met plezier en de juiste vaardigheden met de samenleving samenwerken.

Indicatoren

Deze P&C-cyclus gaan we meer monitoren op output en outcome. De mate van participatie en de beleving daarvan bij onze inwoners, wordt bij ieder belevingsonderzoek meegenomen. Deze kwalitatieve indicatoren zijn niet bedoeld om op afgerekend te worden. Zij geven een indicatie of wij de juiste dingen doen zodat wij tijdig kunnen bijsturen. Verder is in 2020 het coalitieakkoord tussentijds geëvalueerd, waarbij tevens de raad en de samenleving zijn betrokken.

 

Participatieprocessen	Indicator	Bron	Frequentie meten	Wanneer actuele gegevens beschikbaar	Meetmoment IST	IST 2018	SOLL 2022
Beter samenspel tussen gemeente en samenleving	Kwalitatief (belevingsonderzoek)	Newcom	begin en einde raadsperiode	2020
	Evaluatie met alle inwoners per kern (lerend evalueren)	Gemeente
Bij alle veranderingen en/of initiatieven waarbij wij keuzemogelijkheden hebben, vindt een bewuste afweging voor de mate van participatie plaats.
	Percentage  collegebesluiten en projectplannen waarin rolbepaling (en motivering waarom gekozen is voor de rolbepaling) terugkomt.	Gemeente	Jaarlijks	Einde jaar	sep-18	0%	100%
	Aantal initiatieven* waarbij bewust gekozen is voor rol   van de gemeente (conform participatieladder). *ieder jaar beoordelen we willekeurig vijf initiatieven. Daarbij kijken we terug welke rol is gekozen, of dat een bewuste keuze was en of dat de juiste is geweest	Gemeente	Jaarlijks	Einde jaar	dec-19	0	5
Bij elk initiatief of project wordt een dialoog gevoerd over de meerwaarde en de duurzaamheid. Als gemeente spiegelen, stellen wij vragen ter overweging bij elk initiatief.
	Aantal initiatieven dat besproken en afgewogen is in het waardeteam	Gemeente	Jaarlijks	Einde jaar	sep-18	0%	100%
Op thema’s als duurzaamheid en gezondheid stimuleren wij initiatieven vanuit de samenleving.
	Geen indicatoren
Wij zijn een daadkrachtige partner voor de lokale samenleving: uitnodigend, praktisch, betrokken, betrouwbaar en professioneel. De samenleving weet wat ze van de gemeente kan verwachten en de gemeente voldoet hieraan.
	Kwalitatief (belevingsonderzoek)	Newcom	begin en einde raadsperiode	2019
	Evaluatie met alle inwoners per kern (lerend evalueren)	Gemeente	nog te bepalen
Onze medewerkers zijn goed toegerust zodat zij met plezier en de juiste vaardigheden met de samenleving samenwerken
	Intern belevingsonderzoek (ook naar de werking van de participatieladder)	Gemeente	begin en einde raadsperiode	2019

De ontwikkelingen in en met samenleving leiden tot een andere vorm van organisatie, een andere werkwijze, andere vormen van samenwerking en financiering. Als gemeentelijke organisatie moeten we hier mee aan de slag. Het is nodig om samenlevingsgericht werken binnen de gehele organisatie te professionaliseren. Daarbij focussen we ons in 2022 op de volgende onderdelen: instrumenten (inzet van instrumenten en middelen ter versterking van het samenlevingsgericht werken), bestuursstijl (doorleven bestuursstijl en rolbepaling) en medewerkers (versterken competenties samenlevingsgericht werken). 

Om de manier van werken te bestendigen in de gehele organisatie gaan  wij in 2022 inzetten op:

1.  'Instrumentenkoffer'
   • Ontwikkeling van een instrumentenkoffer 1.0: we ontwikkelen instrumenten die we kunnen gebruiken bij participatieprocessen. De koffer wordt in ieder geval aangevuld met:
     
     • Handwijzer samenlevingsgericht werken met praktische tips en voorbeelden om een bewuste afweging te maken bij alle beleidsvormingen en initiatieven uit de samenleving.
   • Instrument waardebepaling doorontwikkelen en toepassen.
   • (Menselijke) toolkit waar de buur(t)mannen en -vrouwen en andere medewerkers uit kunnen putten om de kernen zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen, op basis van de behoefte (bijvoorbeeld de inzet van adviseurs).
2. Bestuursstijl
   • Het invullen en doorleven van de uitgangspunten ten aanzien van de bestuursstijl, participatie en rolbepaling op basis van o.a. de uitkomsten van de interactieve sessie  en inspiratiebijeenkomsten, vooruitlopend op de komst van de participatieverordening.
   • Betrekken gemeenteraad en rolbepaling: de gemeenteraad is betrokken bij participatieprocessen en bepaalt hun rol hierin.  
3. Medewerkers
   • Doorontwikkeling  samenlevingsgerichte competenties:
     • De vakspecialisten zijn zich bewust van de stakeholders en communiceren proactief passend bij de behoefte van de stakeholders.
     • Het taalgebruik van de medewerkers sluit aan bij de leefwereld van de partners en inwoners.
     • Meer bewuste rolneming door medewerkers ten aanzien van partners en inwoners
     • Meer integrale afweging bij bestuurlijke advisering.

Vanuit het coalitieakkoord worden onder andere de volgende zaken opgepakt in de ambities. Dit wordt via een participatieproces ondersteund:

Bij participatie gaat het om een manier van (samen)werken: samenlevingsgericht werken. Gemeente en betrokken inwoners (of organisaties) geven samen vorm aan (delen van) plannen of beleid. Dit geldt voor alle beleidsterreinen. Met Mijn Dinkelland 2030 hebben wij participatie al volop toegepast. De inwoners in alle kernen denken na over de toekomst van hun dorp en samen met hen maken we keuzes. Mooie initiatieven komen tot bloei. Een aantal hebben geleid tot concrete projecten en inspanningen terwijl andere nog in de ontwikkelfase zitten. Een overzicht van de ontwikkelingen en projecten per kern is terug te vinden in de begrotingsapp: Mijn Dinkelland 2030!. 

Komende jaren (ook in 2022) verwachten we dat meer initiatieven kunnen worden omgezet in concrete ideeën of zelfs projecten en inspanningen.  Hierin wordt van de gemeente in veel gevallen in meer of mindere mate een rol gevraagd.  Mede daarom willen we in 2022 samen met de kernen de verwachtingen en rollen verder verfijnen. Daarbij willen we ook verkennen in hoeverre het uitdaagrecht kan worden ingevoerd. Dit biedt mogelijkheden voor inwoners om gemeentelijke taken over te nemen wanneer zij van mening zijn het zelf slimmer, beter, goedkoper of anders te doen. Ook verkennen we de mogelijkheden van een online participatietool om de samenwerking met onze inwoners te versterken. 

De gemeente Dinkelland wordt omringd door maar liefst zes Twentse gemeenten en grenst aan Duitsland. Samenwerking is van groot belang. De samenwerking met de gemeente Tubbergen is daarin speciaal en zal ook de komende periode van grote waarde en belang zijn. Op veel inhoudelijke thema’s zetten wij onze samenwerking met andere Twentse gemeenten, de Regio Twente, de Provincie en het Rijk voort. Er liggen voldoende verbindingen met onze Duitse partners waarin we volop willen blijven investeren. Wij hebben de overtuiging dat (Eu)regionale samenwerking op het gebied van economie en ondernemen van belang is voor Twente als geheel, maar ook voor Dinkelland. Onze regio houdt niet op bij de grens, integendeel, de grensligging is een unieke positie voor Dinkelland. Hier willen we de komende periode dan ook meer van profiteren.

 

Deze samenwerkingsrelaties doorkruisen de ambities en participatieprocessen op allerlei manieren. Vandaar dat we deze er ook uitlichten en als dwarsverband over alle inspanningen heen zien gaan.

 

Veel ondernemers in de grensregio maken gebruik van het Nederlandse en Duitse afzetgebied. Voor hen bestaat de grens niet echt. Dit willen we blijven stimuleren en wanneer dat nodig is, actie ondernemen.

 

De Twentse gemeenten hebben elkaar steeds meer nodig. Het onderhouden en versterken van de samenwerking met onze buurgemeenten is daarom van groot belang.

 

De Agenda voor Twente is een belangrijke basis voor onze (Eu)regionale samenwerkingen en biedt mogelijkheden die we zoveel mogelijk willen benutten.

 

Een goed ondernemersklimaat is gebaat bij een goede aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt. Wij delen de zorg van ondernemers om ook in de toekomst voldoende gekwalificeerd personeel te hebben en te behouden. We zien een verbindende rol voor de overheid om onderwijs, onderzoek en ondernemers nog meer samen te brengen; het verbinden van de zogenoemde 4 O’s. Het is noodzakelijk dat nieuwe kennis en vaardigheden aangeleerd en bijgehouden worden. Een leven lang leren en ontwikkelen, zodat (toekomstige) werknemers duurzaam inzetbaar zijn en blijven.

 

• We werken op inhoudelijke thema’s intensief samen met de Twentse buurgemeenten.
• Wij onderschrijven deze actielijnen van de Agenda voor Twente en zoeken hierbij waar mogelijk aansluiting.
• Om het rendement van de Agenda voor Twente zo groot mogelijk te maken, is samenwerking met onze bedrijven en het onderwijs noodzakelijk.
• De coördinator en contactpersoon internationale contacten gaat deze contacten ondersteunen door ze inhoud en vorm te geven, de activiteiten te coördineren en het bestuur te adviseren.
• We leggen de focus voor (Eu)regionale samenwerking op arbeidsmarkt, mobiliteit, het Grensinfopunt, het opstellen en uitvoeren van een sterke Lobbyagenda en het ondersteunen van de commissie belangenbehartiging.

Meer profiteren van onze grensligging

 Grensoverschrijdende samenwerking biedt kansen. Door de grens niet langer te zien als barrière, maar als verbinding, ontstaat een ander perspectief: profiteren van de grens. Zowel voor de regio aan Nederlandse zijde en de regio aan de andere kant van de grens. We willen de gezamenlijke sterke punten van beide regio’s  van de grens bundelen om van elkaar te kunnen profiteren. Hoofdpunten hierbij vormen de thema’s: duurzame ontwikkelingen, economie en maatschappelijk ontwikkelingen.

 

Om de landsgrens niet langer een scheidingslijn te laten vormen en als sterke deelregio’s tot één verzorgingsgebied te komen, volgen we een gezamenlijk en geïntegreerd ontwikkelingsconcept. Dit omvat alle domeinen van het leven en rust op twee pijlers:

• Vergroting van de economische kracht en de kwaliteit van leven en
• Bevordering van de integratie van het gebied.

 

We realiseren ons dat we voor de uitvoering van dit concept de steun van met name de deelstaten Niedersachsen en Nordrhein-Westfalen en de provincies Gelderland en Overijssel nodig hebben.

De inwerkingtreding van de Omgevingswet is opgeschoven naar 1 juli 2022. Dat betekent dat, net als in 2021 ook in 2022, anders dan verwacht, gewerkt wordt aan de voorbereiding op de Omgevingswet. De verwachting is dat najaar 2021 er een implementatieplan beschikbaar komt. Hierin wordt op basis van de aanpak die geschetst wordt in het handboek en de uitgangspuntennotitie voorbereiding Omgevingsplan een vertaling gemaakt van wat er nodig is om in de periode na 1 januari 2022 de Omgevingswet verder door te voeren en te vertalen in beleid en werkwijze.

 

De verwachting is dat er voor een aantal zaken in ieder geval nog mensen en middelen ten behoeve van de voorbereiding  nodig zullen zijn. Dit betreft incidentele kosten die we nu nog niet nader in kunnen schatten maar waarvan we weten dat deze gemaakt moeten worden voor een solide inbedding van de Omgevingswet en het uiteindelijk behalen van de voordelen die de Omgevingswet op moet gaan leveren. Namelijk sneller, makkelijker, meer maatwerk en meer in samenhang.

 

Naast de incidentele kosten gaan vanaf 2022 ook de structurele effecten gelden. Hiervoor wordt najaar 2021 een impactanalyse opgeleverd. Dan wordt ook duidelijker welke structurele kosten de inwerkingtreding van de Omgevingswet met zich mee zal brengen. De verwachting is dat in ieder geval er consequenties zijn voor de leges en voor advisering bij het omzetten van huidig beleid naar aangepast beleid onder de Omgevingswet.

Participatieprocessen	Bedragen x €1.000
Inspanningen	Oorspronkelijk begroot	Restant september 2021
Doorontwikkeling proces MijnDinkelland2030!	28	28
Procesgeld ondersteuning via menselijke toolkit	88	102
Ondersteuning kleine initiatieven 4 per jaar	125	57
Inzet buurtmannen/buurtvrouwen	20	0
Faciliteiten en communicatie MijnDinkelland2030	54	39
Communicatie MijnDinkelland2030	20	10
Benutten grensligging NL-DL, samenwerking	90	90
Totaal Participatieprocessen	425	325