Ambitie Duurzaam Dinkelland

 

 

Gemeente Dinkelland haakt aan bij de landelijke doelstelling dat in 2050 de energievoorziening volledig duurzaam moet zijn. Een ambitieuze doelstelling waarvoor de komende jaren de nodige inspanningen moeten worden geleverd. Hier willen we samen met inwoners, organisaties en andere gemeenten invulling aan geven.

Het thema duurzaamheid is een dynamisch beleidsterrein dat volop in ontwikkeling is en aan verandering onderhevig. We constateren dat er de afgelopen jaren de nodige inspanningen zijn geleverd. Zo is een aantal inspanningen uit de ambitiebegroting reeds uitgevoerd die inmiddels geborgd zijn in de lijn (actielijn afval). We zien tegelijkertijd ook dat er voor de komende jaren extra taken en uitdagingen op ons afgekomen zijn. Denk onder meer aan de Regionale Energie Strategie, de warmtevisie en het opstellen van wijkuitvoeringsplannen. We concluderen daarmee dat de actielijnen zoals oorspronkelijk ingezet in de begroting 2019 niet meer volledig en actueel zijn waardoor bijstelling van de actielijnen wordt voorgesteld. Daarbij is rekening gehouden met de huidige trends en ontwikkelingen en de uitkomsten van de mid-term review.

Mid-term review: meer inzet op communicatie en bewustwording
Uit cijfers blijkt dat het thema duurzaamheid nog niet sterk leeft onder de bevolking. Zij hechten eerder prioriteit aan thema’s die concreet spelen in de directe woon- en leefomgeving. Het thema duurzaamheid staat waarschijnlijk nog te ver van onze inwoners af, terwijl het uiteindelijk onze inwoners in de toekomst zeker zal raken. Wij zien het dan ook als onze taak om de komende jaren nog sterker in te zetten op bewustwording en communicatie. Hierbij richten we ons op de noodzaak en effecten van de grootschalige energietransitie, maar vooral ook op het stimuleren van kleinere initiatieven van onderop, met aandacht voor de mogelijkheden voor energieopwekking én energiebesparing.

Programma Duurzaamheid in relatie tot corona
Voor de lange termijn zijn vooralsnog geen directe inhoudelijke consequenties te benoemen vanwege corona. Wel bestaat het risico dat duurzaamheidsinitiatieven en – projecten in prioriteit achterop raken omdat andere prioriteiten worden gesteld, meer gericht op de kortere termijn (lokaal, regionaal, maar ook vanuit de kernen zelf). Ook in dit perspectief is inzet op communicatie en bewustwording van belang.

Uitvoeringslasten van het Klimaatakkoord: wat moeten we nog meer verwachten?
Met de instemming van het Klimaatakkoord hebben gemeenten een duidelijk signaal afgegeven dat uitwerking van drie randvoorwaarden noodzakelijk is: haalbaar-/betaalbaarheid voor de samenleving, de juiste bevoegdheden en een tegemoetkoming in de uitvoeringslasten. Om invulling te geven aan deze laatste voorwaarde, is afgesproken dat er een onderzoek komt naar de uitvoeringslasten van het Klimaatakkoord. Het onderzoek loopt en heeft voorlopig geleid tot een overzicht van taken en bijbehorende uitvoeringslasten voor gemeenten, provincies en waterschappen. Eind 2020 wordt een advies opgeleverd over de hoogte van de uitvoeringslasten en de wijze waarop deze zouden kunnen worden bekostigd. In 2021 volgt een gesprek tussen rijk en decentrale overheden over de resultaten en duiding van dit advies. De uitkomsten zullen worden meegenomen en waar nodig leiden tot bijsturing van het programma.

Actielijnen 2021-2022
Voor de komende periode 2021-2022 richten we ons voor de ambitie Duurzaamheid op de volgende actielijnen:

 

ACTIELIJN 1: ENERGIE: WIND EN ZON
Deze actielijn richt zich op de doelstelling dat in 2050 100% van de energie duurzaam is opgewekt. Zoals vastgelegd in de concept RES wil de gemeente in NOT-verband in 2030 335 GWh elektriciteit duurzaam opwekken (14% van huidig totaal energieverbruik, incl. gas). Hierbij bundelen we de krachten in Noordoost Twente en Twente. Belangrijkste opgaven in deze actielijn vormen het invulling en uitwerking geven aan de Regionale Energie Strategie en het versterken van de communicatie en participatie bij de energietransitie waarbij als uitgangspunt geldt: lusten en lasten lokaal.

ACTIELIJN 2: ENERGIE: WARMTE
Deze actielijn is gericht op de doelstelling dat in 2050 alle huishoudens en bedrijven in de gemeente Dinkelland van het aardgas af zijn. Hiervoor is een warmtevisie opgesteld en een routekaart uitgezet. Samen met inwoners willen we werken aan haalbare en betaalbare oplossingen die we verwerken in een wijkuitvoeringsplan per kern. 

ACTIELIJN 3: DUURZAAM VAN ONDEROP
Deze actielijn is gericht op het aanjagen en stimuleren van initiatieven van onderop. De duurzaamheidsambities vullen we namelijk samen met onze inwoners, ondernemers en organisaties in. Zij hebben een belangrijk aandeel in het realiseren van een uiteindelijk energieneutraal Dinkelland. Het thema duurzaamheid komt in de kernen steeds meer op de agenda en er worden werkgroepen gevormd die met het thema aan de slag gaan. Om initiatieven en werkgroepen een stap verder te helpen nemen we een aanjagende en stimulerende rol in, zodat projecten ook daadwerkelijk van de grond komen.

ACTIELIJN 4: CIRCULAIRE INKOOP
Deze actielijn is er op gericht om bij inkoop van de gemeente meer rekening te houden met de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen. Er wordt beleid gemaakt hoe hier invulling aan te geven. Daarbij hebben gemeenten Tubbergen en Dinkelland op 3 februari 2020 het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen ondertekend. 

ACTIELIJN 5: ASBEST ERAF, ZON EROP
Vanuit de gemeente worden activiteiten in het kader van de Versnellingsaanpak asbestdakensanering door Rijk en Provincie, pro-actief gevolgd. De gemeente haakt aan bij activiteiten die passen bij de doelstelling.

Indicatoren

Deze P&C-cyclus gaan we meer monitoren op output en outcome. In de begroting van 2019 hebben we aangegeven dat we op het niveau van ambitie een belevingsonderzoek onder onze inwoners gaan houden om een nulmeting te krijgen. Voor deze ambitie (Duurzaam Dinkelland) zien we af van een belevingsonderzoek. We gebruiken de in Nederland gehanteerde Klimaatmonitor (Klimaatmonitor) om de voortgang te meten. Daarnaast gebruiken we de overall midterm review van het coalitieakkoord  om een indicatie te krijgen van de tussentijdse effecten. Uiteraard worden onze inwoners en de raad  nadrukkelijk bij dit onderzoek betrokken.

Voor de actielijnen gaan we de kwantitatieve indicatoren meten. Ook hierbij gaan we uit van een nulmeting. Deze indicatoren monitoren we doorlopend voor zover ze beschikbaar zijn. 

De indicatoren komen bij elke ambitie en actielijn terug en zijn niet bedoeld om op afgerekend te worden. Zij geven een indicatie of wij de juiste dingen doen zodat wij tijdig kunnen bijsturen. 

 

Ambitie: Duurzaam Dinkelland	Indicator	Bron	Frequentie meten	Wanneer actuele gegevens beschikbaar	Meetmoment IST	IST 2018	SOLL 2022
Wij zetten ons actiever in voor het beperken van de gevolgen van klimaatverandering	Belevingsonderzoek	Newcom
Actielijn: Energie
Geen gebruik van fossiele brandstoffen, maar duurzame vormen van energie-opwekking	Percentage duurzame energieopwekking	Klimaatmonitor 2016	loopt 2 jaar achter, jaarlijks bijgewerkt, rijkswaterstaat	Per onderdeel apart.Online kijken wat actuele stand is		11% duurzame energie opwekking	18% duurzame energie opwekking
		Klimaatmonitor 2016				Basis is 2400 tj	5% energiebesparing tov 2400TJ
Actielijn: Meer abest eraf en meer zon er op
Zo veel mogelijk daken zijn asbestvrij in 2024 en er zitten meer zonnepanelen op deze daken	Aantal m2 asbestdaken bedrijventerreinen	Asbestinventarisatie provincie Overijssel		0-meting februari 2018		10.000 m2
	Aantal m2 asbestdaken landelijk gebied	Asbestinventarisatie provincie Overijssel		0-meting februari 2018		628.000 m2
	Aantal m2 asbestdaken stedelijk gebied	Asbestinventarisatie provincie Overijssel		0-meting februari 2018		33.000 m2
	Totaal aantal m2 gesaneerder asbestdaken	Asbestinventarisatie provincie Overijssel		0-meting februari 2018			400.000 m2 (1 jan 2022)
Actielijn: Meer circulaire inkoop
Bij inkoop van de gemeente meer rekening houden op de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen.	Percentage aanbestedingen met SROI	Vensters voor bedrijfsvoering	Jaarlijks	Voorjaar		23%	30%
	Percentage aanbestedingen waarbij gunningscriteria op dit gebied zijn opgenomen	Gemeente Dinkelland	Jaarlijks	Voorjaar		37,50%	50%

Geen gebruik van fossiele brandstoffen, maar duurzame vormen van energieopwekking

Waar stonden we aan het begin van de coalitieperiode? (IST) Op dit moment wekken we binnen de gemeente Dinkelland 11% van ons energieverbruik duurzaam op (Bron Klimaatmonitor 2016). Waar gaan we naar toe? (SOLL) Dinkelland  haakt aan bij de landelijke doelstelling om in 2050 de opwekking van 100% duurzame energie te hebben. Tussendoelen: ·  Het tussendoel is om in 2023, 20% duurzame opwekking van energie te realiseren en 6% energiebesparing; ·  In 2030 zitten we op 30% duurzame opwekking en 12% energiebesparing

In het klimaatakkoord van Parijs heeft Nederland samen met 194 andere landen toegezegd te zorgen dat de aarde in 2050 niet meer dan twee graden is opgewarmd. Het kabinet heeft met het nationale Klimaatakkoord een centraal doel: het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland met 49 % ten opzichte van 1990. Het kabinet pleit in Europa voor een broeikasgasreductie van 55% in 2030. Mocht een aangescherpte doelstelling in de EU niet haalbaar blijken, dan zal Nederland ernaar streven om met gelijkgestemde Noordwest-Europese landen tot ambitieuzere afspraken te komen dan de door de EU toegewezen landenallocatie. Omdat de uitkomst van de internationale gesprekken nog niet vaststaat, kan de uiteindelijke doelstelling voor 2030 afwijken van de 49% waar het kabinet nu van uitgaat. Een betekenisvolle stap is gezet in de Europese Raad van 20 juni 2019, waarbij een grote meerderheid van de lidstaten klimaatneutraliteit voor 2050 heeft omarmd. 

Duurzaamheid is een thema in ontwikkeling en continu in beweging. We zullen de komende jaren moeten blijven inspelen op de ontwikkelingen en bijsturen waar nodig. Onderstaand in het kort een schets van de huidige trends en ontwikkelingen.

Wind en Zon

• Veel mensen zijn er van doordrongen dat de opwarming van de aarde moet worden beperkt en dat de klimaatverandering moet worden tegengegaan. Ook is er het besef dat de mensheid daar iets aan moet doen. Echter: als de maatregelen voor duurzame opwek via bijvoorbeeld zonnevelden of windturbines dichtbij komen groeit ook de weerstand. Daarbij is onrust over onder andere de invloed van grote windturbines op de gezondheid. We volgen de landelijke discussie en (wetenschappelijke) onderzoeken die hierover uitgevoerd worden.
• Meer accent op communicatie en participatie:  participatie is van groot belang bij (grootschalige) opwek van duurzame energie, de energietransitie is immers een opgave die we samen moeten doen. We zullen (nog) meer in moeten zetten op het proces mét onze inwoners en samen te kijken naar de wijze waarop we invulling geven aan de grootschalige energietransitie. Regie houden in het gebied en lusten en lasten lokaal is daarbij een belangrijk uitgangspunt.
• Netcapaciteit (zelf geen invloed op): momenteel is een groot deel van Dinkelland al oranje gekleurd op de kaart voor netcapaciteit.  
• Toenemende elektriciteitsvraag door de opkomst van de elektrische auto en toenemende elektrische verwarming in woningen (aardgasvrij) zal de vraag naar elektriciteit sterk toenemen in het komende decennium.

Warmte

Het accent over de warmtetransitie lag de afgelopen jaren (landelijk) sterk op de techniek en op de maatschappelijk laagste kosten. Hierin was de positie en het perspectief van de woningeigenaren en vastgoedeigenaren nog onderbelicht en zeker die van de individuele woningeigenaar. Nu we in de fase komen dat woningeigenaren betrokken moeten worden bij de keuzes die zij voor hun huis moeten maken, komt naar voren dat:

• een collectieve grootschalige warmte-infrastructuur (warmtenet) vaak niet direct voor de hand ligt door het ontbreken van een warmtebron of een te lage dichtheid qua afnemers;
• de kaders en middelen vanuit (rijks)overheid nog ver achterblijven en het uitgangspunt dat de warmtetransitie kostenneutraal zou moeten zijn voor woningeigenaren en huurders en dat de gemeenten instrumenten krijgen om de warmtetransitie te regisseren, nog niet waargemaakt wordt.

De consequentie daarvan is dat de focus van wijkgericht naar meer woninggericht verlegd moet worden en de aandacht meer gericht wordt op het betrekken van alle inwoners in de geselecteerde kernen en met hen moet toewerken naar oplossingen.  Dit proces is complexer en zeker meer tijdsintensief dan waar in het verleden rekening is gehouden. De rol van de gemeente verandert meer van regisseur naar partner van woningeigenaren om gunstige proposities voor hun woningen te creëren die gerealiseerd kunnen worden zodra de juiste condities wordt voldaan. En om de juiste partners te binden om de woningeigenaren daarmee te ontzorgen.  Een gevolg van deze trend is dat er op de korte termijn naar verwachting minder woningeigenaren over zullen gaan op realisatie van de maatregelen, maar op de iets langere termijn juist meer. Daar zullen  we in de komende periode en bij het ontwerpen van instrumenten rekening mee moeten houden. 

Duurzaam van onderop

Het thema duurzaamheid staat steeds meer op de agenda in onze kernen. Werkgroepen zijn in opkomst en kernen gaan steeds meer nadenken over de wijze waarop zij invulling kunnen geven aan de opgave waar we voor staan. Vragen en initiatieven rondom duurzaamheid zullen de komende jaren groeien. Hier zullen we als gemeente op in moeten spelen om te zorgen dat deze vragen en initiatieven gefaciliteerd worden.

Kaders en middelen van uit het Rijk blijven achter; klimaatakkoord gaat verder dan de energietransitie.

Met de instemming van het Klimaatakkoord hebben gemeenten een duidelijk signaal afgegeven dat uitwerking van drie randvoorwaarden noodzakelijk is: haalbaar-/betaalbaarheid voor de samenleving, de juiste bevoegdheden en een tegemoetkoming in de uitvoeringslasten. Om invulling te geven aan deze laatste voorwaarde, is eind 2020 een rapport verschenen over de taken en de uitvoeringslasten. Vooralsnog zijn daar vanuit het Rijk nog geen duidelijke kaders en middelen aan verbonden. 

Het klimaatakkoord gaat verder dan de opgave energietransitie. Het rapport mbt de uitvoeringslasten klimaatakkoord geeft een overzicht van taken voor gemeenten, provincies en waterschappen.  Voor gemeenten gaat het om thema's als mobiliteit, gebouwde omgeving, infrastructuur en circulaire economie. We zullen voor de komende periode moeten beraden of en hoe de duurzaamheidsdoelstellingen in deze thema's geïntegreerd moeten worden. 

Het klimaatakkoord - en in het bijzonder de energietransitie - is niet zonder impact voor onze inwoners. De energietransitie moeten we samen doen. We zullen samen moeten optrekken in de opgave waar we voor staan. Vergroten van de bewustwording en de dialoog voeren om samen invulling te geven aan mogelijke oplossingen, zal de komende jaren dus nog meer centraal moeten staan. 

Het klimaatakkoord gaat verder dan de energietransitie. We zullen ons de komende periode moeten beraden hoe we hier verder invulling aan geven en wat de consequenties zijn, daarbij rekening houdend met ook de kaders en middelen die hier vanuit het Rijk voor worden geboden. 

In 2050 zijn alle huishoudens en bedrijven in de gemeente Dinkelland van het aardgas af.

Deze actielijn is gericht op de doelstelling dat in 2050 alle huishoudens en bedrijven in de gemeente Dinkelland van het aardgas af zijn. Hiervoor is een warmtevisie opgesteld en een routekaart uitgezet. Samen met inwoners willen we werken aan haalbare en betaalbare oplossingen, die we verwerken in een wijkuitvoeringsplan per kern. Ook willen we ons inzetten voor het stimuleren en faciliteren van biogas.

Duurzaamnieuws: heel Nederland van het gas af hoe gaan we dat doen

Zie onder Energie: wind en zon.

Zie onder Energie: wind en zon.

Het aanjagen en stimuleren van initiatieven van onderop

Deze actielijn is gericht op het aanjagen en stimuleren van initiatieven van onderop. De duurzaamheidsambities vullen we namelijk samen met onze inwoners, ondernemers en organisaties in. Zij hebben een belangrijk aandeel in het realiseren van een uiteindelijk energieneutraal Dinkelland. Het thema duurzaamheid komt in de kernen steeds meer op de agenda en er worden werkgroepen gevormd die met het thema aan de slag gaan. Om initiatieven en werkgroepen een stap verder te helpen nemen we een aanjagende en stimulerende rol in, zodat projecten ook daadwerkelijk van de grond komen.

Zie onder Energie: wind en zon.

Zie onder Energie: wind en zon.

Bij inkoop van de gemeente meer rekening houden  op de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen.

Deze actielijn is er op gericht om bij inkoop van de gemeente meer rekening te houden met de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen. Er wordt beleid gemaakt hoe hier invulling aan te geven. Daarbij hebben gemeenten Tubbergen en Dinkelland op 3 februari 2020 het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen ondertekend.

Waar stonden we aan het begin van de coalitieperiode? (IST)  Op dit moment hebben we nog geen helder beeld van wat circulaire inkoop voor de gemeente betekent en daarmee ook niet waar we staan. We gaan dit instrument ontwikkelen. Waar gaan we naar toe? (SOLL) ·  Er is een helder inkoopbeleid met duidelijke normen voor circulair inkopen ·  Het is meetbaar of er circulair ingekocht wordt ·  In 2022 wordt ingekocht conform de in het beleid gestelde normen.

Circulaire Economie helpt onze duurzame ambities te verwezenlijken. De circulaire economie en is een erg breed begrip. Het Ministerie van VROM hanteert de volgende definitie: “het toepassen van milieuaspecten en sociale aspecten in alle fasen van het inkoopproces, zodat dit uiteindelijk leidt tot de daadwerkelijk levering van een product, dienst of werk dat aan deze eisen voldoet.” Binnen Dinkelland ligt de focus op circulair inkopen. Hierbij gaat het om de inzet van het instrument Inkoop om productie en (her)gebruik van circulaire producten en diensten te stimuleren en zo duurzaamheid te versterken[1].

Circulaire inkoop is een belangrijk middel  en aanjager om tot circulaire economie te komen. De focus ligt in Dinkelland derhalve eerst op circulair inkopen. Circulaire economie gaat echter verder. Het kabinet heeft 3 doelstellingen geformuleerd om de Nederlandse economie zo snel mogelijk circulair te maken:

• Bestaande productieprocessen maken efficiënter gebruik van grondstoffen, zodat er minder grondstoffen nodig zijn.
• Wanneer nieuwe grondstoffen nodig zijn, wordt zoveel mogelijk gebruikgemaakt van duurzaam geproduceerde, hernieuwbare (onuitputtelijke) en algemeen beschikbare grondstoffen. Zoals biomassa, dat is grondstof uit planten, bomen en voedselresten. Dit maakt Nederland minder afhankelijk van fossiele bronnen en het is beter voor het milieu.
• Nieuwe productiemethodes ontwikkelen en nieuwe producten circulair ontwerpen.

Circulaire inkoop is een belangrijk middel  en aanjager om tot circulaire economie te komen. Voor de komende periode gaan we bezien of en hoe we als gemeente hier verder invulling aan kunnen en moeten geven.  

Eind 2022 zijn zoveel mogelijk asbestdaken gesaneerd.

Vanuit de gemeente worden activiteiten in het kader van de Versnellingsaanpak asbestdakensanering door Rijk en Provincie, pro-actief gevolgd. De gemeente haakt aan bij activiteiten die passen bij de doelstelling.

Waar stonden we aan het begin van de coalitieperiode? (IST)  In Dinkelland is in het buitengebied 628.000 m² aan asbestdaken aanwezig, in het stedelijk gebied 33.000 m² en op de bedrijventerreinen 10.000 m², welke direct onderhevig zijn aan de weersinvloeden. (Bron: asbestinventarisatie provincie Overijssel, situatie 2017) Waar gaan we naar toe? (SOLL) In afwachting van de behandeling van aangepaste wetsvoorstel Asbestdaken in de eerste kamer,  is de SOLL voor 2020 als volgt: eind 2022 is zoveel mogelijk van de asbestdaken gesaneerd.

Op 4 juni 2019 heeft de Eerste Kamer het wetvoorstel asbestdakenverbod per 2025 verworpen. Naast de discussie over gezondheidsrisico’s bij sanering van asbest, is het ‘moeten’ er voorlopig vanaf. Zie ook: Eerste kamer verwerpt wetsvoorstel.

Losse asbestvezels zijn schadelijk voor de volksgezondheid, het (langdurig) inademen van deze vezels kan leiden tot kanker. Asbestbranden leiden tot onrust over de volksgezondheid en vormen een risico op hoge maatschappelijke kosten en economische schade.

Ondanks dat er (nog) geen verbod is grijpen we dit verbod aan om verduurzaming te bevorderen. Onze voorkeur gaat uit naar plaatsing van zonnepanelen ter vervanging van asbestdaken. Via het Duurzaamheidsfonds Dinkelland willen we het plaatsen van panelen stimuleren.

Het Rijk (trekker), de provincie en de gemeenten onderzoeken de mogelijkheden van een revolverend fonds voor het verwijderen van asbestdaken voor particulieren. Van de gemeente wordt vooralsnog een bijdrage in het fonds gevraagd.

Provincie doet nog onderzoek naar de wijze waarop de kleinere daken van 35 tot 500 m² geholpen kunnen worden (deze zijn qua kosten het duurst om te saneren). We wachten dit het onderzoek af en komen dan met een voorstel. 

Inhuur in het kader van nieuw structureel beleid “programma ambitie Duurzaam Dinkelland”
In de begroting 2021 is de inhuur voor 2021 en 2022 onder “Nieuw beleid structureel” voor het “programma Duurzaam leven” gedekt door incidentele middelen. Praktisch gezien voert Noaberkracht de werkzaamheden voor beide gemeenten uit. In het 1e programmajournaal hebben we gesignaleerd dat externe inhuur hogere kosten met zich mee brengt dan het structureel aantrekken van personeel. Volgens de laatste prognose verwachten we een lichte overschrijding. Eventuele meerkosten, die Noaberkracht in rekening kan brengen, kunnen we dekken uit de “programmagelden Duurzaamheid”.