Programma Buitengebied in Balans

De toekomst van de agrarische sector en daarmee het landelijk gebied wordt voor een aanzienlijk deel gestuurd en bepaald door Europese wet- en regelgeving. Op nationaal niveau is dit uitgewerkt in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en door de provincie vertaald in het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG, besluitvorming vermoedelijk eind 2023/begin 2024). Dinkelland maakt onderdeel uit van de Gebiedsgerichte aanpak Noordoost-Twente (GGA-NOT). Samen met de vier NOT gemeenten gaan we de transitie inhoud geven waarbij een realistisch perspectief voor de agrariërs een belangrijk uitgangspunt is. Stimuleren van innovatie in de agrarische sector staat hierbij centraal. Het (nu demissionaire) kabinet investeerde fors in de opgaven voor water, natuur en klimaat en in de verduurzaming van de landbouw. De keuzes en investeringen in de landbouw worden gekoppeld aan verduurzaming, kringlooplandbouw, nieuwe verdienmodellen en verbetering van de positie van de boer in de keten. We hebben daarbij nadrukkelijk aandacht voor de transitiekansen van agrariërs, zowel voor agrariërs die blijven als wel stoppen.

We gaan als proactieve gebiedspartner een bijdrage leveren aan een economisch perspectief vanuit een balans tussen agrarisch landgebruik, de kwaliteit van onze natuur en landschap, de kwaliteit van de toeristische sector, de mogelijkheden voor economische activiteiten en de kwaliteit van leef- en werkomgeving voor onze inwoners. Dit in verbinding met bodem, water en lucht. Dat maakt ons buitengebied sterker en is gunstig voor de leefbaarheid. 

In 2026 hebben we de verkregen inzichten en de uitgewerkte plannen vanuit het NPLG omgezet in operationeel beleid gericht op de transitie van de agrarische sector. En in 2026 zijn in deelgebieden zichtbare stappen gezet met betrekking tot zowel het perspectief voor de landbouw als de natuur- en waterdoelen. Via de volgende inspanningen willen we ons doel bereiken:

• We zetten menskracht en middelen in om lokaal en bovenlokaal een proactieve rol te vervullen. We zijn partner in de gebiedsprocessen in NOT.
• Het agrarisch consulentschap zetten we voort, evenals de inzet van de ervencoach voor de landbouw. Dat geldt ook voor onze betrokkenheid bij de Land Bouwers (voorheen: Mineral Valley Twente) en LEADER. Samen met de provincie, het waterschap, maatschappelijk partners en stakeholders stellen wij het gebiedsprogramma NOT 2023- 2030 op.
• We ontwikkelen een gemeentelijke visie op toekomstige economische dragers voor ons buitengebied, passend binnen de kaders die het rijk en de provincie opstellen .
• Bedrijfsbezoeken en persoonlijke contacten op het erf zijn een belangrijk onderdeel van onze (persoonlijke) inzet.
• We hanteren een aanpak op doelgroepen. We richten ons vooral op transitiekansen van agrariërs en hebben daarbij ook oog voor de sociaal maatschappelijke impact.

a. Knoppen bedienen. We leveren de komende jaren een maximale inspanning  om de complexe processen in het landelijk gebied soepeler te laten verlopen. Wij zien onszelf als de “verbinder” en “facilitator”. Bestuurlijk en ambtelijk nemen we deel aan elke relevante “tafel” om de collectieve belangen van doelgroepen en de gebiedsopgaven in Dinkelland te behartigen.  Daar waar mogelijk gaan we landelijk, provinciaal en lokaal een voortrekkersrol vervullen, passend bij onze  taken ,  verantwoordelijkheden en mogelijkheden.
b. Samenlevingsgerichtheid. We bouwen aan duurzame relaties in een krachtenveld waar de belangen ver uit elkaar liggen. We staan naast onze agrariërs/ inwoners en ondersteunen hen bij de keuzes op weg naar een meer duurzame bedrijfsvoering. De Gebiedsgerichte Aanpak (GGA) NOT is het voertuig voor dialoog en samenspel met onze inwoners.
c. Sociaal maatschappelijke impact. We beschouwen voortdurend de effecten van de activiteiten die er plaatsvinden op de impact die het heeft op mens en maatschappij. In het bijzonder hebben we aandacht voor de transitiekansen van de “blijvers” en het bieden van een perspectief op de “stoppers”.

Zoals bekend worden de transitieopgave in het landelijk gebied met name opgepakt door middel van de gebiedsgericht aanpak (GGA), aangestuurd door de Provincie Overijssel. Voor deze GGA zijn gebiedstafels ingericht per regio. Wij nemen deel aan de gebiedstafels Noordoost Twente (NOT), waarbij ook de belangrijkste stakeholders in het gebied zijn aangesloten zoals het Waterschap, de provincie en landbouworganisaties. Ook dragen we actief bij aan de gebiedsdagen die door de provincie georganiseerd worden. Verder zijn we vaste deelnemer in het opgerichte gebiedsteam van NOT, dat momenteel bezig met de voorbereiding van gebiedsprocessen. Dit team pakt concrete casussen en initiatieven voor de transitieopgave op en werkt ze verder uit.  Omdat de landelijke en provinciale kaders, middelen en tijdslijnen nog niet helder zijn, is nog niet goed in te schatten wat in een latere fase van ons als gemeente gevraagd wordt. 

Mogelijke kosten voor de inzet van ambtelijke ondersteuning bij de gebiedsprojecten, zullen (grotendeels) worden vergoed door de provincie vanuit de (rijks-)middelen die beschikbaar gesteld zijn en worden voor de transitieopgave in het landelijke gebied. Mocht  desalniettemin een aanvullend beroep gedaan moeten worden op inzet die niet vanuit het programma en het beschikbaar werkbudget kan worden ingevuld, dan zal hiervoor te zijner tijd een voorstel aan de raad worden voorgelegd.

Nog niet helder is wat de nieuwe provinciale staten en gedeputeerde staten gaan betekenen voor de inhoud en het vervolgproces van de concept Provinciaal Plan Landelijk Gebied (PPLG) en de uitwerking daarvan in NOT.  De val van het kabinet heeft de onzekerheid vergroot. Hoewel wettelijke termijnen onveranderd blijven, is onduidelijk hoe de landelijke aanpak eruit gaat zien en welke middelen beschikbaar zullen zijn (of blijven). Er treedt hoe dan ook vertraging op. Als gemeente willen we echter niet stil blijven zitten en pakken dat op wat nu kan en passend is bij onze rol en verantwoordelijkheden.

We zijn betrokken bij de onlangs opgerichte, interne  intaketafel. Op deze intaketafel worden externe initiatieven multidisciplinair besproken. Het belang voor onze ambitie is dat we initiatieven die bijdragen aan het de transitie van het buitengebied maar die niet binnen het staand beleid passen, zo goed mogelijk proberen verder te brengen.

Er wordt door ons gewerkt aan een visie op het buitengebied Dinkelland en Tubbergen. Die visie zal de komende jaren richting moeten geven aan structurerende keuzes en onder meer beantwoorden wat economische dragers in het buitengebied kunnen zijn.

We willen de landschapskwaliteiten van Noordoost-Twente en dus ook van Dinkelland behouden en ontwikkelen. We maken ons sterk voor het behoud van ons veelzijdige cultuurlandschap, de natuur en de biodiversiteit.

We zetten ons in voor het behoud en vergroten van de kwantiteit en kwaliteit van ons unieke landschap, de natuurwaarden en biodiversiteit. Met verdienmodellen voor grondeigenaren als voorwaarde biedt vergroting van kwaliteit en kwantiteit van natuur, landschap en biodiversiteit een bijdrage aan toekomstperspectief. Dat doen we als gebiedspartner, als kartrekker, als beïnvloeder of als overheid die regels stelt. 

In 2026 hebben we reële stappen gezet voor verbeteren van kwaliteit van landschapselementen, is de biodiversiteit op gemeentegronden toegenomen en gebruiken we onze netwerken om de waarde van natuur, landschap en biodiversiteit aandacht te geven en te versterken.

1. N2000. We werken samen met vele partners en stakeholders aan de realisatie van de N2000 opgaven.
2. Inpassen projecten. We werken samen met diverse partijen aan hoge kwaliteit van ontwerp, aanleg en beheer van de landschappelijke inpassing van (energie)projecten. Aan deze landschappelijke inpasbaarheid stellen we hoge eisen.
3. Kennis en informatie. We zetten in op meer  voorlichting en educatie over natuur, landschap en biodiversiteit. Dit doen we samen met onze gebiedspartners.
4. Beleidsstrategie. We evalueren, verbeteren en wijzigen indien nodig onze ambities uit de Omgevingsvisie en de Waardenkaart. 
5. Knoppen bedienen. Waar kansen liggen gaan we landelijk, provinciaal, regionaal en lokaal aan de beleidsmatige en strategische knoppen zitten en in deze een voortrekkersrol vervullen.
6. Biodiversiteit. De kansen voor verbetering van biodiversiteit op en aan gemeentegronden worden onderzocht. De onderzoeksresultaten zullen de basis vormen voor een concreet uitvoeringsplan.

Voor de uitvoering van Natura 2000, zijn middelen beschikbaar vanuit de provincie. Ook voor de inzet van ambtelijke ondersteuning in het proces om te komen tot de juiste inrichting en bescherming (d.m.v. PIP) is financiering geregeld vanuit de provincie. De verwachting is dat onze betrokkenheid op dit onderdeel van N2000 projecten vanuit het programma in 2024 zal afnemen, omdat de voorbereiding van projecten dan grotendeels afgerond zal zijn en onze inzet bij de uitvoering in de lijn (reguliere werkzaamheden) zal worden opgepakt. De gemeentelijke belangen zullen dan vanuit de lijnorganisatie vertegenwoordigd worden. Om die reden zijn er geen financiële ontwikkelingen verwacht die aanleiding geven tot een aanvullende claim in 2024.

Het project Twente Bloeit zal in 2024 iedere Twentse gemeente vragen om een bijdrage van € 10.000 met als doel het opbouwen van een gebiedsfonds en het opstarten van ecosysteemdiensten in heel Twente. Deze ecosysteemdiensten zorgen voor de verbetering van de biodiversiteit en groenblauwe dooradering, tezamen met een eerlijke beloning voor grondeigenaren die diensten met maatschappelijke waarden uit voeren.  Het project is expliciet benoemd in het concept PPLG. Als de inhoud van het PPLG wordt goedgekeurd en middelen worden toegekend, betekent dit een impuls voor de biodiversiteit in ons gebied. Door middel van een pilot in Twente wordt onderzocht of ook marktpartijen kunnen meedoen. Twente Bloeit wordt door de provincie gezien als een voorbeeld werkwijze voor heel Overijssel om de natuur en biodiversiteit te verbeteren. 

Het "struweelhagen project" wordt eind 2023/begin 2024 in Dinkelland gestart, in samenwerking met Landschap Overijssel. Grondeigenaren kunnen subsidie krijgen voor de aanplant van inheemse hagen. De dekking zal plaatsvinden vanuit het KGO-fonds.

Vanuit de Omgevingsvisie en Waardenkaart zal onderzoek gedaan worden naar de veertien landgoederen in Dinkelland en Tubbergen. Landgoederen worden beschouwd als dragers van landschap, cultuurhistorie, natuurwaarden en streekeigenheid in Twente. Daarbij worden de waardevolle elementen en hun samenhang in kaart gebracht en onderzocht hoe deze behouden kunnen blijven. De dekking hiervoor is nog niet rond.

De uitwerking van de aangenomen motie over meer bomen in Dinkelland zal als keuzemodel aan de gemeenteraad voorgelegd worden. Hierin zal ook het verbeteren van de biodiversiteit worden meegenomen. 

Actielijn Agro

In de begroting 2023 is een bedrag van €400.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”.

We verwachten uitgaven voor de Erfcoaches 2024 en 2025, de gebiedsanalyse en externe inhuur.

We stellen voor in de jaarschijf 2024 €80.000 te putten uit de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”.

Actielijn Natuur/landschap

In de begroting 2023 is een bedrag van €100.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”.

We verwachten uitgaven voor het project “Twente Bloeit” en een “onderzoek naar de landgoederen”.

We stellen voor in de jaarschijf 2024 €65.000 te putten uit de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”.