Programma Leefomgeving van de toekomst

Wij willen een leefomgeving die ook voor onze komende generaties duurzaam, veilig en gezond is.  De bodem, het water en de lucht, de natuur, gebouwen en wegen en paden zijn allemaal onderdeel van onze leefomgeving. Door klimaatverandering komt onze leefomgeving onder druk te staan. We zullen ons moeten aanpassen aan veranderende weersomstandigheden zoals hitte, droogte en het vaker voorkomen van hevige neerslag. We moeten anders omgaan met energie en grondstoffen en ons maximaal inzetten om een energietransitie tot stand te brengen gericht op het terugdringen van het verbruik van grondstoffen en het stimuleren van het hergebruik. We doen dit proactief en we doen het samen; de gemeente met haar inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties . We bundelen als Noordoost-Twentse gemeenten de krachten in de Energie van Noordoost-Twente. 

Wij haken aan bij de landelijke doelstelling dat er in 2030 55% minder CO2 uitstoot moet zijn en 50% van de energie duurzaam moet zijn opgewekt. In lijn met die doelstellingen stellen wij voor gemeente Dinkelland ons de doelstelling om 40% van het energiegebruik duurzaam op te wekken in 2026. Dat is ambitieus en hiervoor moeten de komende jaren de nodige inspanningen geleverd worden. 

Trias Energetica: eerst besparen, dan opwekken

Doelstellingen realiseren we via een soort “oploopmodel” en het principe van de Trias Energetica:

1. Beperken van het energieverbruik door verspilling tegen te gaan.

Energie die niet verbruikt wordt, hoeft ook niet opgewekt te worden. We zetten maximaal in op energie besparen. Door onze eigen gebouwen te verduurzamen en door inwoners en bedrijven daartoe te stimuleren en te faciliteren en door initiatieven op dit terrein te ondersteunen. 

2. Maximaal gebruik maken van energie uit duurzame bronnen (zoals zon, wind, water, bodem).

We richten ons op de opgave die noodzakelijk is vanuit de RES, met een maximale inzet op zon op dak, aangevuld met de noodzakelijke mix van wind en/of zon op land. We stimuleren en faciliteren gebouweigenaren om warmte duurzaam op te wekken, bijvoorbeeld aan de hand van (hybride) warmtepompen. Voor de productie van warmte willen we ook gebruik maken van het potentieel aan biogas en/of groengas in Dinkelland. We benutten kansen die zich via nieuwe ontwikkelingen en technieken (bv waterstof of geothermie) voordoen. 

3. Zo efficiënt mogelijk gebruik van (fossiele) energiebronnen om in de resterende energiebehoefte te voorzien;

Sommige woningen zijn lastiger te verduurzamen dan anderen. Ook zullen er bedrijven blijven die behoefte hebben aan gas voor hun productieprocessen. Biogas en/of groengas kunnen oplossingen bieden voor deze gebouwen. Echter moeten we er rekening mee houden dat we nog lange tijd fossiele energiebronnen nodig hebben; deze zullen dan zo efficiënt mogelijk worden ingezet. 

 

Samen aan de slag

De energietransitie is een forse opgave waar we gezamenlijk – inwoners, ondernemers én overheid - voor aan de lat staan. We nemen hierbij een pro-actieve houding in en nemen inwoners en ondernemers mee in de opgave die er ligt. We faciliteren en ondersteunen initiatieven die een bijdrage leveren aan het verduurzamen van de gemeente. Hierbij bewaken we de integraliteit en houden we ook de samenhang met andere beleidsterreinen (landelijk gebied, sociaal domein, volkshuisvesting) in beeld en benutten kansen die zich voordoen. 

Energie van Noordoost Twente

We staan als Noordoost-Twentse gemeenten allemaal voor dezelfde (forse) opgave in de energietransitie. Door krachtenbundeling, kennisdeling en coördinatie in de opgaven waar we gezamenlijk voor staan, bereiken we meer dan iedere gemeente voor zich zou doen. Een aantal jaren geleden is hiervoor het samenwerkingsverband Energie van Noordoost Twente opgestart. Deze samenwerking bouwen we de komende periode verder uit. 

Klimaatvisie

De leefomgeving van de toekomst gaat verder dan alleen de energietransitie. Met de ondertekening van het klimaatakkoord hebben we ons gecommitteerd aan de bredere opgave om uiteindelijk in 2050 klimaatneutraal te zijn. Naast elektriciteit en warmte gaat het om thema's als klimaatadaptatie, circulaire economie, infrastructuur en mobiliteit, natuur en landschap en de landbouw. Daartoe gaan we de heldere keuzes maken: wat zijn we verplicht om te doen, waar ligt onze extra ambitie, wat is onze rol? Daarbij kijken we vanuit een integrale visie en  context en leggen waar mogelijk verbindingen met thema’s en vraagstukken in de andere programma’s. 

Actielijnen

Het programma Leefomgeving van de Toekomst kent een dynamische agenda. Jaarlijks leiden nieuwe inzichten tot aanvullingen en wijzigingen. De uitkomsten uit de visie en uitvoeringsagenda kunnen leiden tot aanpassing  en aanvulling van de actielijnen. Binnen het programma worden drie actielijnen geformuleerd. 

• Actielijn 1 Verduurzamen - Op weg naar energieneutraal en aardgasvrij wonen & werken
• Actielijn 2 Opwek - Duurzame energievoorziening
• Actielijn 3 Duurzame mobiliteit

De drie actielijnen vormen samen een specificatie van paragraaf 3.1 Klimaat en duurzaamheid: er tegenaan! uit het college- en raadsakkoord. Paragraaf 3.2 Groen en Bloemen uit het collegeakkoord vindt zijn uitwerking via het Kwaliteitsplan Openbaar Groen (basisbegroting). 

In dit programma maken we ook de afweging hoe om te gaan met de unaniem aangenomen verzamelmotie met betrekking tot de onderwerpen:

• Versnel verduurzamen van (sociale huur)woningen, bijvoorbeeld door een revolverend fonds voor particulieren
• Plan van aanpak en financiële onderbouwing voor de verduurzaming van schoolgebouwen
• Haalbaarheidsonderzoek naar de realisatie van energieopslag
• Mogelijkheden van subsidies voor klimaatadaptieve maatregelen voor particulieren verkennen, ism waterschap
• Gebruik maken van subsidie ten behoeve van de waterstofhub

Klimaatvisie

De huidige ambities ten aanzien van duurzaamheid en klimaat zijn vertaald naar een programma Leefomgeving van de Toekomst in de begroting 2023  inclusief financiële consequenties. Daarmee is reeds een belangrijk inhoudelijk en financieel kader geboden voor de komende periode. In de begroting 2023 is ook opgenomen dat we werken aan een klimaatvisie, waarin heldere worden gemaakt ten aanzien van de opgaven en ambities die we hebben ten aanzien van de uitvoering van het Klimaatakkoord. Vanuit het Klimaatakkoord liggen de opgaven in de volgende sectoren:

• Gebouwde Omgeving
• Elektriciteit
• Industrie
• Landbouw en Landgebruik
• Mobiliteit

Per sector wordt in beeld gebracht: wat zijn we verplicht om te doen, waar ligt onze extra ambitie, wat is onze rol, wat is de rol van stakeholders? Daarbij kijken we vanuit een integrale visie en  context en leggen waar mogelijk verbindingen met thema’s en vraagstukken in de andere programma’s.

De klimaatvisie is naar verwachting in eind 2023 gereed. Op basis van de gestelde ambities en de te maken keuzes zijn de financiële en personele consequenties beter in beeld. Inmiddels zijn ook vanuit het Rijk middelen beschikbaar gesteld voor uitvoering van het Klimaatakkoord (Regeling CDOKE, zie onderstaand). Vooralsnog is de inschatting dat uitvoering van de klimaatvisie binnen deze middelen alsmede de reeds beschikbare middelen voor het programma Leefomgeving van de Toekomst kan plaatsvinden. De klimaatvisie wordt via een apart raadsbesluit voorgelegd aan de gemeenteraad. 

Middelen Regeling capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid (CDOKE)

Er zijn eind april 2023 voor de periode 2023-2025 extra financiële middelen van het Rijk beschikbaar voor de uitvoering van het klimaatakkoord. Deze specifieke uitkering (Brede doeluitkering BDU) is bedoeld voor het binnenhalen van nieuwe collega’s of externe deskundigen met kennis van klimaat en energie de sectoren vanuit het Klimaatakkoord zoals bovenstaand beschreven, met uitzondering van Landbouw en Landgebruik. Voor Dinkelland is het beschikbare budget budget: € 474.699 (2023),  € 479.005 (2024) en  € 483.311 (2025)

Samenwerking Energie van Noordoost Twente

Voor een deel van de opgaven in de energietransitie, in de sectoren elektriciteit en gebouwde omgeving, werken we sinds een aantal jaren samen met de gemeenten Tubbergen, Losser en Oldenzaal in de Energie van Noordoost Twente. Er is een conceptvoorstel gereed voor de voortzetting van de samenwerking in de periode 2024-2026. Het definitief besluit over de samenwerking wordt naar verwachting eind 2023 genomen. Financiering vindt plaats binnen de reeds beschikbare middelen voor het programma Leefomgeving van de Toekomst in combinatie met de middelen van het Rijk (CDOKE). 

Circulaire economie

Het onderwerp Circulaire Economie vormt één van de pijlers van de vrijwillige Twentse milieusamenwerking en is als zodanig vastgelegd in het samenwerkingsprogramma Milieu, Duurzaamheid en Afval (MDA) 2023 en in de gezamenlijke bestuursopdracht MDA 2020-2025. Op 13 April 2023 is door het PHO-MDA besloten dat de sinds 2019 bestaande werkgroep Circulaire Economie doorgroeit naar een Ambtelijk Overleg en dat de ‘Startnotitie Circulaire Economie Twentse gemeenten’ wordt vastgesteld. De Startnotitie vorm het beginpunt van het vervolgtraject met als beoogd resultaat een Koersdocument en Uitvoeringsplan. In het Koersdocument zal richting worden gegeven, doelen worden gesteld en meer focus worden gebracht. 

Op 18 juli 2023 heeft de gemeenteraad een motie aangenomen op een plan van aanpak op te stellen om de circulaire economie in de gemeente Dinkelland te bevorderen. Het koersdocument vormt de basis voor invulling en concretisering van dit plan van aanpak. Het plan van aanpak inclusief financiële consequenties wordt aan de raad voorgelegd. 

Warmtetransitie: Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie en Warmteprogramma (Actielijn 1)

Op 30 juni 2023 is het wetvoorstel Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) aan de Tweede Kamer aangeboden. Deze geeft gemeenten de bevoegdheden om de regie over de lokale warmtetransitie te pakken. Met de Wgiw wordt een verplichting aan B&W opgelegd om een warmteprogramma voor de hele gemeente vast te stellen gericht op verduurzaming van bestaande gebouwen. Het warmteprogramma is de juridische vertaling van de warmtevisie. In het warmteprogramma brengt de gemeente per gebied de potentieel beschikbare duurzame warmtealternatieven in beeld en beschrijft per gebied het tijdspad van verduurzaming. Daarop volgt in de regel het opstellen en vaststellen van een uitvoeringsplan. In een uitvoeringsplan concretiseert de gemeente het warmteprogramma voor een afgebakend gebied. Met het wetsvoorstel krijgen gemeenten tevens een aanwijsbevoegdheid: de mogelijkheid gebieden aan te wijzen die voor een bepaalde datum overgaan op een duurzaam alternatief ter vervanging van aardgas (afkoppeling van het aardgas). 

Oorspronkelijk zou de wet op 1 juli 2024 in werking treden; de val van het kabinet levert naar verwachting vertraging op in de wetgevingsprocedure. De komende tijd houden we de voortgang in de gaten, gaan we ons oriënteren op hoe we met de nieuwe wetgeving omgaan en betrekken we de gemeenteraden bij de totstandkoming van de aanpak. Tot aan vaststelling van een Warmteprogramma houden we de ingezette lijn van vergroten van bewustwording, vergroten van het draagvlak en enthousiasmeren van de inwoners vast. Daarbij zetten we samen met inwoners en ondernemers het proces in de WUP-wijken voort om woningen/gebouwen van het aardgas af te halen.

Boerengas B.V. (Actielijn 2)

De NOT gemeenten zijn voornemens om met een voorinvestering van 1 miljoen deel te nemen in Boerengas B.V. Deze voorinvestering zal zich via de een winstpercentage van 8% verdeeld over de drie deelname partners (Energiefonds Overijssel en de verenigde boeren in Boerengas b.v.) terug moeten verdienen. Daarnaast zal er structureel (zolang er deelgenomen wordt in Boerengas b.v.) een bedrag gereserveerd worden van € 60.000/ jaar voor de bestuurlijke ondersteuning. Afhankelijk van het aantal deelnemende NOT gemeenten zal dat voor de begroting neerkomen op:

• 1 Miljoen evenredig verdeeld over het aantal deelnemende NOT gemeenten (bij vier deelnemers ¼ Miljoen/gemeente of meer bij minder deelnemende gemeenten)
• € 60.000 evenredig verdeeld over het aantal deelnemende NOT gemeenten (bij vier deelnemers €15.000/gemeente of meer bij minder deelnemende gemeenten)

Ontwikkelingen nieuwe technieken   (Actielijn 2)

Geothermie: De kansen voor diepe geothermie bevinden zich in de Tubbergen formatie (zandlaag uit het Carboon tijdperk). Deze aardlaag is in het noorden van Twente aangetroffen en is dus ook aanwezig in noordoost Twente. Geothermie is een van de mogelijke alternatieve oplossingen voor de levering van duurzame energie, naast andere duurzame energiebronnen. Deze techniek gaat echter gepaard met significante investeringen, risico’s en technische uitdagingen, maar vooral ook onbekendheid. Daarom worden alle aspecten in kaart te brengen, zodat weloverwogen keuzes gemaakt kunnen worden. Onderzoek en een proefboring zijn nodig om de mogelijkheden van geothermie in deze aardlaag te verkennen. Er lopen gesprekken met de UT en de gemeente Enschede om hier verder invulling aan te geven.

Waterstof:  Waterstof is een energiedrager, die voor de verdere toekomst wellicht kansen biedt voor het verwarmen van woningen en gebouwen. Via de RES Twente sluiten we aan bij de H2Hub Twente We volgen de ontwikkelingen en zullen in spelen op kansen die zich voordoen. 

Kernenergie: Op verzoek van de provincie is op basis van de kennissessie, een notitie over de toepassing van kernenergie in Nederland en de perspectieven voor SMRs geschreven. Deze kleine kerncentrales bevinden zich nu in de ontwikkelfase en moeten de zogenaamde ‘demonstratiefase’ nog doorlopen. Hoewel realisatie nog niet direct op korte termijn te verwachten is, volgen we de ontwikkelingen rondom de SMRs . Zodra een volgend concreet stadium bereikt wordt, wordt dit thema weer actief besproken in de Provinciale Staten.