Programma Leefomgeving van de toekomst

In 2030 zijn twee miljoen Nederlandse woningen van het aardgas af. In 2050 verwarmt, kookt of doucht geen enkel huishouden meer met aardgas. We stappen over op duurzame warmte. Dit is afgesproken in het Nederlandse Klimaatakkoord. Ook bedrijven maken deze ommezwaai, met als doel dat Nederland in 2050 klimaatneutraal is. Gemeenten in Nederland, zo ook gemeente Dinkelland, hebben een grote rol in de overstap naar duurzame warmte. Om de opgave te laten slagen, werken we samen met inwoners aan haalbare en betaalbare oplossingen. We zetten daarbij ook maximaal in op het nemen van energiebesparende maatregelen. 

In 2050 wonen en werken we energieneutraal en aardgasvrij. Wij ondersteunen inwoners en bedrijven pro-actief in het proces om woningen en gebouwen meer te verduurzamen.  

We nemen inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties bij projecten en inspanningen in deze actielijn stapsgewijs mee; waarbij de eerste inzet is op bewustwording en informatievoorziening, daarna op advies en afweging om vervolgens tot uitvoering over te gaan.

1. Bewustwording en informatievoorziening Creëren van verdergaand bewustzijn, urgentiebesef en draagvlak onder onze inwoners en ondernemers voor de warmtetransitie door gerichte communicatie voor inwoners, ondernemers en maatschappelijke instellingen. Het energieloket is de basis van onze informatievoorziening. Daarnaast werken we actief samen met lokale groepen (zoals energiecoöperaties) om de kennis actiever en vooral persoonlijker bij de inwoners en ondernemers onder de aandacht te brengen. 
2. Advies en afweging. Er komt veel op onze inwoners, ondernemers en instellingen af. De stap om daadwerkelijk te verduurzamen is voor velen ingewikkeld: welke keuzes kun/moet je maken, wat kost het en wat levert het op? We willen inwoners en ondernemers adviseren en ontzorgen in het proces naar haalbare en betaalbare oplossingen in het verduurzamen van hun woning. We leveren daarvoor een ondersteuningsstructuur (gereedschapskist met verschillende instrumenten en werkwijze), passend bij de eigen specifieke woning en situatie. De instrumenten kunnen op wijkniveau worden ingezet en gemeentebreed. Speciale aandacht is er voor het terugdringen van energiearmoede en het nemen van maatregelen voor de doelgroep die dit het meeste treft. 
3. Uitvoering – wijkuitvoeringsplannen. We zetten samen met inwoners en ondernemers het proces in de wijken voort om bestaande woningen/gebouwen van het aardgas af te halen en waar nodig intensiveren we dit. Daarbij kijken we hoe we slim een wijk- of kerngerichte aanpak kunnen combineren met individueel gerichte maatregelen voor alle woningeigenaren in de gemeente. 
4. Herijken ambitie en -rolbepaling. Op basis van de opgedane ervaringen in de afgelopen jaren in de wijkuitvoeringsplannen herijken we de warmtevisie en aanpak om bestaande woningen/gebouwen van het aardgas af te halen. 

We hebben ingezet op het informeren, adviseren en ontzorgen van inwoners in het proces naar haalbare en betaalbare oplossingen in het verduurzamen van hun woning, waar het veelal gaat om maatwerk en oplossingen achter de deur. Het energieloket - de basis van onze duurzame informatievoorziening - is geoptimaliseerd. Vanuit het energieloket zijn diverse gesprekken gepland met energiecoaches en –adviseurs die onze inwoners verder helpen met het verduurzamen. Daarnaast is de mobiele showroom ingezet op markten en evenementen, het project Gas Terug gestart en zijn diverse groene cheques vergeven om initiatieven voor het verduurzamen te stimuleren. De financiële regelingen en bijeenkomsten zijn bekend gemaakt via de website, de huis-aan-huis krant, social media en een persbericht. Via de nieuwsbrieven zijn inwoners voortdurend op de hoogte gehouden van de verschillende ontwikkelingen en mogelijkheden. 

Op basis van de vastgestelde wijkuitvoeringsplannen voor Weerselo en Tilligte in het najaar 2022 is in 2023 in samenwerking met de werkgroepen verder uitwerking gegeven aan het proces richting energieneutraal en aardgasvrij wonen en werken. In alle WUP-wijken zijn warmtescans gemaakt. De resultaten zijn in april 2023 aan de inwoners toegestuurd, waarna informatieavonden zijn gehouden en energiecoaches langs de deuren zijn geweest voor aanvullend advies. 

Er is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd voor de realisatie van een bronnet ten behoeve van de wijk Reestman (Noaberwarmte). In het najaar volgt een bijeenkomst in de wijk.  Voor de wijk Borchert-Veldkamp worden de mogelijkheden bekeken om de warmtetransitie te koppelen aan de plannen voor aanpassen van de openbare ruimte. 

Het plan van aanpak energiearmoede is in uitvoering. Er is gekozen voor een brede aanpak voor alle woningeigenaren en huurders in onze gemeente van inzet van energieadviseurs tot het verstrekken van subsidies voor het isoleren van woningen. In totaal zijn 250 bezoeken verricht aan de betreffende doelgroep en zijn voor 300 woningen subsidies verstrekt voor het nemen van maatregelen om de energierekening terug te dringen. 

Aanvullend aan het duurzaamheidsfonds voor bedrijven en maatschappelijk vastgoed zij de mogelijkheden voor een duurzaamheidsfonds voor particulieren verkend. Er is in beeld gebracht welke instrumenten er zijn om verduurzamen van woningen te versnellen met als uitgangspunt haalbaar en betaalbaar. De Gemeentelijke Verduurzamingsregeling (GVR) als regeling is van daaruit naar voren gekomen die het best toepasbaar is op de gewenste doelgroep. Deze regeling is verder uitgewerkt en ook de mogelijke risico’s zijn in kaart gebracht. We willen de gemeenteraad meenemen in het proces en daarom vindt er in het najaar 2023 een bijeenkomst met de raad plaats. 

In 2030 moet 50% van de energievoorziening duurzaam zijn opgewekt (en in 2050 volledig). In lijn met die doelstellingen stellen wij voor gemeente Dinkelland ons de doelstelling om 40% van het energiegebruik duurzaam op te wekken in 2026.  Hier willen we samen met inwoners, organisaties en andere gemeenten invulling aan geven. We bundelen de krachten in het samenwerkingsverband Energie van Noordoost Twente. 

We moeten meer energie duurzaam opwekken. In 2030 moet 50% van de energievoorziening duurzaam zijn opgewekt (en in 2050 volledig). In lijn hiermee is voor de gemeente Dinkelland de doelstelling om 40% van het energiegebruik duurzaam op te wekken in 2026. 

1. Maatschappelijke acceptatie. Creëren van verdergaand bewustzijn onder onze inwoners over de opgave in de energietransitie. Dit doen we door inwoners meer eigenaar te laten zijn van zowel het probleem als de oplossing. Eigenaarschap van inwoners bereik je niet vanzelf. Goede voorlichting (vergroten van kennis, delen van kennis, voorbeelden en ervaringen), betrekken van inwoners bij processen en projecten en het creëren van handvatten om gedrag te veranderen en inwoners te ontzorgen, zijn noodzakelijk. 
2. Vaststellen beleid (en evt. regelingen). Vaststellen van benodigd beleid tbv (grootschalige) duurzame opwek, waaronder het wind- en zonneveldenbeleid. Daarnaast verkennen we de mogelijkheden en behoefte voor het ondersteunen van initiatieven voor duurzame opwek aan de hand van (stimulerings)regelingen.   
3. Lokale initiatieven in the lead. Het thema duurzaamheid staat steeds meer op de agenda in de verschillende kernen en het bedrijfsleven. Werkgroepen zijn in opkomst en coöperaties die in kansen denken. De coördinator duurzaamheid heeft een belangrijke functie in de dialoog met inwoners, dorpsraden, werkgroepen en initiatiefnemers. We faciliteren en ondersteunen kansrijke lokale duurzame initiatieven ten behoeve van opwek. Het Regionaal Energiebedrijf is (in samenwerking met lokale coöperaties) de motor van ontwikkeling van lokale projecten en initiatieven. Lasten lokaal, dan ook lusten lokaal is een belangrijk uitgangspunt, we streven naar een maximale participatiegraad van inwoners/omgeving binnen eventuele toekomstige projecten (minimaal 50%, bij voorkeur 100%). We benutten de kennis en mogelijkheden van partners in het veld (zoals Twence) om realisatie van projecten tot stand te brengen. 
4. Regionale en grensoverschrijdende samenwerking.  We staan als (NOT-)gemeenten allemaal voor dezelfde forse opgave. Vanuit de krachtenbundeling, kennisdeling en coördinatie in de opgaven waar we gezamenlijk voor staan, bereiken we meer dan iedere gemeente voor zich zou doen. Vanuit het samenwerkingsverband bundelen we de krachten richting de opgaven vanuit de Regio Twente. We geven invulling aan de Regionale Energie Strategie 2.0, inclusief de vaststelling van de noodzakelijke en gewenste energiemix van wind en zon. 
5. Opwek van warmte.  Aanjagen, opstarten en faciliteren van biogas in coöperatieve vorm. Door  mede aandeelhouder te zijn van de op te richten beheersentiteit ontstaan mogelijk revenuen die ook ingezet kunnen worden voor een andere (duurzame) inspanningen. We onderzoeken de mogelijkheden van geothermie en waterstof en benutten waar mogelijk de kansen.  We volgen nieuwe ontwikkelingen en technieken op de voet en stellen onze acties bij als zich reële kansen voordoen.
6. Opslag. In de verduurzaming van onze energiebehoefte zijn de huidige technieken afhankelijk van niet continue aanwezige hernieuwbare energiebronnen. Energieopslag kan een middel zijn om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. De gemeente wil initiatieven voor energieopslag met een maatschappelijk nut stimuleren.

Het windbeleid is in concept gereed en er heeft een verfijning van de zoekgebieden plaatsgevonden. Op basis van de landelijke en de in het concept beleid opgenomen kaders is in kaart gebracht of en waar potentieel windturbines gerealiseerd kunnen worden. Inwoners van de zoekgebieden en andere geïnteresseerden zijn tijdens inloopbijeenkomsten in januari 2023 geïnformeerd over de wijze waarop de zoekgebieden tot stand zijn gekomen en hoe en waarom de gemeente lokaal windbeleid wil realiseren. In maart en mei 2023 zijn extra bijeenkomsten georganiseerd voor direct omwonenden. De opbrengsten daarvan zijn meegenomen in het concept windbeleid. Oorspronkelijk was besluitvorming voorzien in juli 2023. Deze is uitgesteld, omdat de provincie Overijssel de motie Grip op Wind heeft aangenomen. Deze motie heeft geleid tot een nieuw beleidsvoornemen, dat effect zal hebben op de keuzes in het lokaal beleid. Het windbeleid wordt nu eind 2023 voorgelegd aan de raad als helder is of en hoe het gewijzigde provinciale beleid de situatie in Dinkelland beïnvloedt. Via de nieuwsbrieven zijn inwoners voortdurend op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen.

Het zonneveldenbeleid is in concept gereed en het streven is om deze gelijktijdig met het windbeleid ter besluitvorming voor te leggen aan de gemeenteraad. 

De RES 2.0 is in voorbereiding. In juni is via een raadsbrief een update gegeven ten aanzien het proces om te komen tot besluitvorming, dat vooralsnog voorzien wordt eind 2023. 

De Energie Coöperatie Noord Oost Twente (EC-NOT), het regionaal energiebedrijf is de motor voor de ontwikkeling van lokale projecten en borgen van lokaal eigendom. EcNOT is in 2022 opgericht en in 2023 operationeel geworden. Het is een samenwerking van Lokale energie initiatieven met de NOT-gemeenten EC NOT onderhoudt contacten met alle lokale energie initiatieven binnen de NOT gemeenten en ondersteund waar mogelijk. Daarnaast wordt samenwerking  gezocht met andere professionele belangenorganisaties. 

Boerengas B.V. - een coöperatie om de ontwikkeling van biogas/groengas te stimuleren - is in oprichting. De wijze waarop de NOT-gemeenten en evt. andere gemeenten kunnen deelnemen in Boerengas B.v. zijn in beeld gebracht. De gesprekken met betrokkenen lopen en er wordt gezocht naar de meest geschikte vorm van samenwerking en deelname. In het najaar wordt hierop een besluit genomen. 

Beter organiseren van slimme, duurzame en zorgeloze mobiliteit zonder emissies. 

1. Voorbeeldfunctie. Als gemeente horen we het goede voorbeeld te geven door onze eigen voorzieningen en faciliteiten te verduurzamen. Onder meer stellen we een duurzaam mobiliteitsplan met een route voor het verduurzamen van ons eigen vervoer.
2. Laadinfrastructuur. In lijn met de visie op de laadinfrastructuur wordt uitbreiding van het aantal laadpalen gestimuleerd op de plekken waar dat gewenst is of waar rijders van elektrische auto’s wonen of werken. Voorbeeld daarvan is het overdekken van parkeerplaatsen en deze voorzien van zonnepanelen. 

De marktconsultatie voor het mobiliteitsplan is afgerond. De volgende fase, het in kaart brengen van de huidige mobiliteit van de organisatie, is gestart en de uitvraag is gedaan. Naar verwachting is het budget niet toereikend om in één keer alle voertuigen te vervangen. Dit zal mogelijk lijden tot gefaseerd verduurzamen.  

Er heeft afstemming plaatsgevonden met de kernraden over de behoefte aan laadpalen. Ook is de behoefte aan collectieve deel auto’s geïnventariseerd.

Tevens is een inventarisatie gestart naar de mogelijke (openbare) parkeerplaatsen die geschikt zijn om te overdekken met zonnepanelen. 

Projectgelden Leefomgeving van de toekomst

In de begroting 2023 is een bedrag van €1.500.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”. Voor de jaarschijf 2023 is €350.000 beschikbaar gesteld.

Een bedrag van €30.000 is afgesplitst als “NOT Energieloket 3.0” voor de jaren 2023 en 2024.

Een bedrag van €30.000 is afgesplitst als “Stimuleringsregeling energietransitie” voor de jaren 2023 en 2024.

In 2023 zijn uitgaven gedaan voor onder andere warmtescans van gebouwen, wijkaanpak, en wind- en zonneveldenbeleid.

We verwachten in 2023 nog uitgaven voor maatwerkaanpak energiearmoede”, kosten samenwerking EV NOT en de motie isolatiesubsidie.

Tijdens het opstellen van dit programmajournaal werken we, samen met gemeenten uit Noord Oost Twente, aan een voorstel om te komen tot de oprichting van de “Coöperatie Duurzame Energieprojecten Noordoost Twente (CDE-NOT)” en deelname in “Boerengas BV. Afhankelijk van de deelname van 4 of 3 gemeenten gaat het bij besluitvorming om een bedrag tussen de €250.000 en €350.000. Deze zullen als “Deelneming” worden geactiveerd op de balans. Het is dus géén te verwachten uitgave uit de “Projectgelden Leefomgeving van de toekomst“. We moeten er rekening mee houden dat hier structurele uitgaven uit voortkomen.

Voor de komende jaren is er, na te verwachten uitgaven over de gehele coalitieperiode, nog €843.000 beschikbaar.

Naast deze middelen hebben we van het Rijk de beschikking over circa €440.000 voor de aanpak van energiearmoede. 

Werkbudget Leefomgeving van de toekomst

In de begroting 2023 is een bedrag van €200.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”. Voor de jaarschijf 2023 is €50.000 beschikbaar gesteld.

We verwachten in 2023 nog uitgaven voor de wijkaanpak in Weerselo en Tilligte.

Voor de komende jaren is er, na te verwachten uitgaven over de gehele coalitieperiode, nog €186.000 beschikbaar.

Uitvoeringskosten

Voor de personele capaciteit duurzaamheid hebben we jaarlijks rekening gehouden met €132.000.

In de begroting 2023 is daarnaast voor de uitvoeringskosten een additioneel bedrag van €800.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”. Voor de jaarschijf 2023 is €200.000 beschikbaar gesteld.

Ondertussen kunnen we een deel van de capaciteit financieren uit een Specifieke uitkering van het Rijk. De Tijdelijke regeling “capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid (CDOKE)” is bedoeld voor het binnenhalen van nieuwe collega’s of externe deskundigen met kennis van klimaat en energie.

Momenteel bestuderen we hoe we deze middelen optimaal kunnen inzetten.  De klimaatvisie vormt de basis voor de verdeling van middelen. De uitvoeringskosten die zijn "voorgefinancierd" via de algemene middelen van €132.000 zullen als eerste ten laste van deze rijksvergoeding moeten worden gebracht. Dat levert een (structureel) voordeel op voor de algemene middelen vanaf 2023 van €132.000.