Programma Buitengebied in Balans

De toekomst van de agrarische sector en daarmee het landelijk gebied wordt voor een aanzienlijk deel gestuurd en bepaald door Europese wet- en regelgeving. Op nationaal niveau is dit uitgewerkt in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en door de provincie vertaald in het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG). Dinkelland maakt onderdeel uit van de Gebiedsgerichte aanpak Noordoost-Twente (GGA-NOT). Samen met de drie NOT gemeenten gaan we de transitie inhoud geven waarbij een realistisch perspectief voor de agrariërs een belangrijk uitgangspunt is. Stimuleren van innovatie in de agrarische sector staat hierbij centraal. Het kabinet investeert fors in de opgaven voor water, natuur en klimaat en in de verduurzaming van de landbouw. De keuzes en investeringen in de landbouw worden gekoppeld aan verduurzaming, kringlooplandbouw, nieuwe verdienmodellen en verbetering van de positie van de boer in de keten. We hebben daarbij nadrukkelijk aandacht voor de transitiekansen van agrariërs, zowel voor agrariërs die blijven als wel stoppen.

We gaan als proactieve gebiedspartner een bijdrage leveren aan een economisch perspectief vanuit een balans tussen agrarisch landgebruik, de kwaliteit van onze natuur en landschap, de kwaliteit van de toeristische sector, de mogelijkheden voor economische activiteiten en de kwaliteit van leef- en werkomgeving voor onze inwoners. Dit in verbinding met bodem, water en lucht. Dat maakt ons buitengebied sterker en is gunstig voor de leefbaarheid. 

In 2026 hebben we de verkregen inzichten en de uitgewerkte plannen vanuit het NPLG omgezet in operationeel beleid gericht op de transitie van de agrarische sector. En in 2026 zijn in deelgebieden zichtbare stappen gezet met betrekking tot zowel het perspectief voor de landbouw als de natuur- en waterdoelen. Via de volgende inspanningen willen we ons doel bereiken:

• We zetten menskracht en middelen in om lokaal en bovenlokaal een proactieve rol te vervullen. We zijn partner in de gebiedsprocessen in NOT.
• Het agrarisch consulentschap zetten we voort, evenals de inzet van de ervencoach voor de landbouw. Dat geldt ook voor onze betrokkenheid bij de Land Bouwers (voorheen: Mineral Valley Twente) en LEADER. Samen met de provincie, het waterschap, maatschappelijk partners en stakeholders stellen wij het gebiedsprogramma NOT 2023- 2030 op.
• We ontwikkelen een gemeentelijke visie op toekomstige economische dragers voor ons buitengebied, passend binnen de kaders die het rijk en de provincie opstellen .
• Bedrijfsbezoeken en persoonlijke contacten op het erf zijn een belangrijk onderdeel van onze (persoonlijke) inzet.
• We hanteren een aanpak op doelgroepen. We richten ons vooral op transitiekansen van agrariërs en hebben daarbij ook oog voor de sociaal maatschappelijke impact.

a.    Knoppen bedienen. We leveren de komende jaren een maximale inspanning  om de complexe processen in het landelijk gebied soepeler te laten verlopen. Wij zien onszelf als de “verbinder” en “facilitator”. Bestuurlijk en ambtelijk nemen we deel aan elke relevante “tafel” om de collectieve belangen van doelgroepen en de gebiedsopgaven in Dinkelland te behartigen.  Daar waar mogelijk gaan we landelijk, provinciaal en lokaal een voortrekkersrol vervullen, passend bij onze  taken ,  verantwoordelijkheden en mogelijkheden.

b.    Samenlevingsgerichtheid. We bouwen aan duurzame relaties in een krachtenveld waar de belangen ver uit elkaar liggen. We staan naast onze agrariërs/ inwoners en ondersteunen hen bij de keuzes op weg naar een meer duurzame bedrijfsvoering. De Gebiedsgerichte Aanpak (GGA) NOT is het voertuig voor dialoog en samenspel met onze inwoners.

c.    Sociaal maatschappelijke impact. We beschouwen voortdurend de effecten van de activiteiten die er plaatsvinden op de impact die het heeft op mens en maatschappij. In het bijzonder hebben we aandacht voor de transitiekansen van de “blijvers” en het bieden van een perspectief op de “stoppers”.

In 2025 gaan we concreet onder meer de volgende projecten en initiatieven ontplooien en/of continueren Dat doen we vanuit ons werkbudget.

• (Voorlichtings)bijeenkomsten voor en met diverse doelgroepen, zoals met erfbetreders en erfcoaches en met jonge boeren.
• Continuering bedrijfsbezoeken en keukentafel gesprekken: geregeld worden werkbezoeken afgelegd, zowel ambtelijk als met de wethouder (keukentafel gesprekken).
• ‘Boeren met passie’: deze column is geregeld gevuld in Dinkellandvisie.
• Deelname Bermgras Lab (i.s.m. De Land Bouwers): in deze praktijkpilot wordt onderzocht hoe het restproduct ‘bermmaaisel’ kan dienen als extra organische stof voor de landbouw.
• Continuering inhuur en inzet erfcoaches t.b.v. grondeigenaren in het buitengebied.
• Onderzoeken waar en hoe kansen voor een gebiedsproces zich aandienen.

Het nieuwe kabinet heeft een streep gezet door het Transitiefonds en besloten te stoppen met het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Daarmee lijkt ook een einde te zijn gekomen aan het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) en is de beschikbaarheid van langjarige middelen voor de transitie van het buitengebied beperkt geworden. Dit zal betekenen dat het voor ons als gemeente en andere gebiedspartners lastiger wordt om de transitie breed en integraal te ondersteunen en de goede balans te bewaken tussen agrarisch landgebruik, de kwaliteit van onze natuur en landschap, recreatie en toerisme, de mogelijkheden voor andere economische activiteiten en de kwaliteit van de leef- en woonomgeving van onze inwoners. De mogelijkheden voor gebiedsprocessen en gebiedsgerichte aanpakken zullen verminderen.

Onze gemeente is echter van mening dat de opgaven op het gebied van stikstof, natuur en klimaat voor ons buitengebied onverminderd groot blijven (vanwege onder meer Europese wet- en regelgeving). Daarnaast krijgen we hoe dan ook te maken met veel zogenaamde stoppers en een toename van sociaaleconomische en mentale problematiek op agrarische erven. Om die redenen willen we niet stil blijven zitten. We willen blijven werken aan onze relaties, onze agrariërs zo goed mogelijk informeren en ondersteunen, in gesprek blijven met de verschillende stakeholders in het gebied, onze belangen en zorgen op zo veel mogelijk de relevante tafels inbrengen en kansen pakken waar die zich aandienen.

We blijven actief samenwerken met onze gebiedspartners, onder meer in het gebiedsteam Noordoost-Twente, als dit kan blijven bestaan. Met hen zoeken we naar kansen en initiatieven in het gebied die een integrale bijdrage kunnen leveren aan de verschillende opgaven. Deze stimuleren we.

Agrariërs die gaan stoppen of in transitie willen gaan, begeleiden we zo goed mogelijk. In alle situaties zoeken we naar een balans tussen een toekomstbestendige agrarische sector, de leefbaarheid van het gebied en een hoogwaardig landschap en natuur. 

We willen de landschapskwaliteiten van Noordoost-Twente en dus ook van Dinkelland behouden en ontwikkelen. We maken ons sterk voor het behoud van ons veelzijdige cultuurlandschap, de natuur en de biodiversiteit.

We zetten ons in voor het behoud en vergroten van de kwantiteit en kwaliteit van ons unieke landschap, de natuurwaarden en biodiversiteit. Met verdienmodellen voor grondeigenaren als voorwaarde biedt vergroting van kwaliteit en kwantiteit van natuur, landschap en biodiversiteit een bijdrage aan toekomstperspectief. Dat doen we als gebiedspartner, als kartrekker, als beïnvloeder of als overheid die regels stelt.

In 2026 hebben we reële stappen gezet voor verbeteren van kwaliteit van landschapselementen, is de biodiversiteit op gemeentegronden toegenomen en gebruiken we onze netwerken om de waarde van natuur, landschap en biodiversiteit aandacht te geven en te versterken.

1. N2000. We werken samen met vele partners en stakeholders aan de realisatie van de N2000 opgaven. 
2. Inpassen projecten. We werken samen met diverse partijen aan hoge kwaliteit van ontwerp, aanleg en beheer van de landschappelijke inpassing van (energie)projecten. Aan deze landschappelijke inpasbaarheid stellen we hoge eisen.
3. Kennis en informatie. We zetten in op meer  voorlichting en educatie over natuur, landschap en biodiversiteit. Dit doen we samen met onze gebiedspartners.
4. Beleidsstrategie. We evalueren, verbeteren en wijzigen indien nodig onze ambities uit de Omgevingsvisie en de Waardenkaart. 
5. Knoppen bedienen. Waar kansen liggen gaan we landelijk, provinciaal, regionaal en lokaal aan de beleidsmatige en strategische knoppen zitten en in deze een voortrekkersrol vervullen.
6. Biodiversiteit. De kansen voor verbetering van biodiversiteit op en aan gemeentegronden worden onderzocht. De onderzoeksresultaten zullen de basis vormen voor een concreet uitvoeringsplan en voor projecten in samenwerkingen met onze inwoners en gebiedspartners.

In 2025 willen we vanuit ons werkbudget expertise inhuren bij Landschap Overijssel om grondeigenaren te kunnen adviseren over inrichting en beheer van landgoederen, landschapselementen en erven, om zo ons kenmerkende landschap en natuur te behouden en te versterken en kansen voor verbetering van biodiversiteit te creëren.
Daarnaast willen in 2025 vanuit ons werkbudget (en het KGO) een aantal projecten en initiatieven continueren die ook in 2024 hebben gelopen, zoals:

• Boomdeeldagen, i.s.m. Landschap Overijssel en Provincie Overijssel: hierdoor worden inwoners gestimuleerd meer bomen te planten en wordt zodoende gewerkt aan meer biodiversiteit en kennisvergroting.
• Twente Bloeit, in samenwerking met diverse gebiedspartijen.
• Project struweelhagen: particuliere grondeigenaren worden gestimuleerd tot de aanleg van struweelhagen ten behoeve van de vergroting van de biodiversiteit en de verbetering van de kwaliteit van het landschap
• Deelname aan Bosplantsoen project van Stichting Behoud Twents Landschap: door de aanleg van singels, wallen en beplanting wordt de kwaliteit van het landschap verbeterd. 
• De voortzetting van het langjarig onderzoek naar de betekenis van landgoederen voor ons buitengebied, i.s.m. Landschap Overijssel en het OPG (vereniging Overijssels Particulier Grondbezit).
• Ondersteuning (inhoudelijk, regeltechnisch, financieel) van dorpsraden, werkgroepen, stichtingen en vrijwilligers in projecten en initiatieven die bijdragen aan verbetering van natuur, landschap en biodiversiteit 
• Continuering van de deelname aan Groenblauwe diensten. Hiertoe is akkoord gegeven met de Perspectiefnota 2025 met de volgende tekst: “De Stichting Groene Blauwe Diensten Overijssel beheert voor de gemeente Dinkelland het fonds met gelden voor langjarige beheervergoedingen voor aanleg, beheer en onderhoud van landschapselementen. Het fonds is in het verleden gevuld met geld afkomstig van gemeenten en provincie. Beheercontracten worden afgesloten conform de dienstenbundel Noordoost Twente, voor een langjarige periode (21 jaar). Het fonds draagt bij aan de ambities en opgaven voor landschapsherstel- en behoud, vergroting van biodiversiteit en natuurwaarde. Ook draagt het bij aan verdienmodellen voor grondeigenaren en indirect aan de ruimtelijke kwaliteit van ons buitengebied. Naast het beheer van de fondsen verzorgt de stichting ook advisering en scholing aan hun contractanten/deelnemers. Met een eenmalige extra storting vanuit de gemeente kunnen we voldoen aan onze verplichtingen en toezeggingen, kan  de bestaande wachtlijst worden weggewerkt en kunnen de verwachte aanvragen over de periode januari 2025 -juli 2025 worden opgevangen. Vanaf medio 2025 zou naar verwachting, een vervolg van financiering van ecosysteemdiensten (beheer van landschap als maatschappelijke dienst) door de provincie plaatsvinden”. Hoe dit eruit komt te zien of dit gaat gebeuren, is nog onhelder. 

Naast deze activiteiten, blijven we actief in veel nationale, provinciale en regionale overleggen waar we de belangen van onze gemeente en inwoners behartigen en, indien mogelijk, een voortrekkersrol spelen. 

Het nieuwe kabinet heeft een streep gezet door het Transitiefonds en besloten te stoppen met het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Daarmee lijkt ook een einde te zijn gekomen aan het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) en de beschikbaarheid van langjarige middelen voor de transitie van het buitengebied. Het nieuwe kabinet ziet de agrarische sector als belangrijk voor onze voedselvoorziening, natuur, landschap en cultuur. Natuur lijkt ondergeschikt te zijn aan landbouw. Voor ecosysteemdiensten en agrarisch natuurbeheer wil het kabinet langjarige vergoedingen mogelijk maken. Hoe dit eruit komt te zien, is op dit moment nog onhelder.

Dit alles zal betekenen dat het voor ons als gemeente en andere gebiedspartners lastiger wordt om de transitie integraal te ondersteunen en de goede balans te bewaken tussen agrarisch landgebruik, de kwaliteit van onze natuur en landschap, recreatie en toerisme, de mogelijkheden voor andere economische activiteiten en de kwaliteit van de leef- en woonomgeving van onze inwoners. De ruimte voor integrale gebiedsprocessen en gebiedsgerichte aanpakken, waarin ook natuur een plek heeft, zal kleiner worden.

In 2024 is de Natuur Herstel Wet in Brussel aangenomen. Deze wordt nu vertaald naar nationale wetgeving. Het is dus nog niet helder wat dit voor ons als gemeente gaat betekenen.

Onze betrokkenheid bij Natura2000 projecten zal veranderen omdat deze bijna allemaal in de uitvoeringsfase terecht zijn gekomen. Dat betekent dat onze inzet vanuit onze reguliere taken zal plaatsvinden. 

Werkbudget buitengebied in balans (Samenvoeging “Actielijn Agro” en “Actielijn Natuur/landschap”)

In de begroting 2023 is een bedrag van €400.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022–2026”.

De “Actielijn Agro” en de “Actielijn Natuur/landschap” zijn nauw verweven en samengevoegd tot het “Werkbudget buitengebied in balans”.

We verwachten nog uitgaven voor de “erfcoaches”, “onderzoek naar onze landgoederen”, “tijdelijke uitbreiding Buitengebied in balans”, het project “Twente bloeit”, column Boeren met Passie”,  “boomdeeldagen” en “advisering landschap”.

We stellen voor in de jaarschijf 2025 €115.000 te putten uit de “Reserve College akkoord 2022–2026”.