Inleiding jaarstukken

Dit document betreft de jaarstukken 2023. Hierin leggen wij verantwoording af over het gevoerde beleid in het afgelopen jaar.  Naast de verantwoording over dit gevoerde beleid, uitvoerig opgenomen onder de verschillende programma's, willen we in deze inleiding stilstaan bij een aantal gebeurtenissen en opvallende omstandigheden.  

Asielopgaven

Toen miljoenen mensen uit Oekraïne op de vlucht sloegen voor de oorlog met Rusland heeft de Raad van de Europese Unie op 4 maart 2022 de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) in werking gesteld. Hiermee hebben vluchtelingen uit Oekraïne in alle EU-lidstaten tijdelijk recht op opvang, medische zorg, werk en onderwijs.  Op dit moment van schrijven is de situatie in Oekraïne zorgelijk en niet verbeterd. De oorlog in Oekraïne blijft daarmee ook directe en indirecte gevolgen hebben voor de dienstverlening door gemeenten. Sinds 1 april 2022 zijn de burgemeesters verantwoordelijk voor de opvang van ontheemden uit Oekraïne zoals geformuleerd op basis van het staatsnoodrecht. Het staatsnoodrecht kan slecht tijdelijk worden toegepast. Verwachting is dan ook dat de zogenaamde 'Tijdelijke Wet opvang ontheemden Oekraïne' het staatsnoodrecht op zal volgen zodat gemeenten langer, maar wel tijdelijk, in deze opvang voorzien. 

Naast de opvang van ontheemden uit Oekraïne is de situatie in de zogenaamde 'Migratieketen' eveneens onvoldoende verbeterd en blijft er sprake van een precaire situatie. Er blijft landelijk, regionaal en lokaal  extra  vraag naar opvangplekken voor vluchtelingen. Ook is er sprake van oplopende taakstellingen voor gemeenten voor de huisvesting van statushouders.  Dit betekende dat in 2023, evenals de jaren daarvoor, een enorme flexibiliteit is gevraagd van ons allemaal. Met veel inzet en veerkracht is enerzijds vanuit de organisatie hard gewerkt om de inzet ten behoeve van de opvang van vluchtelingen zo beheersbaar mogelijk te houden. Tegelijkertijd hebben we ervoor gezorgd dat  de reguliere dienstverlening en de reguliere werkprocessen doorgang bleven vinden. 

Leefomgeving van de toekomst

Het thema duurzaamheid heeft landelijk, regionaal en ook in onze gemeente op de agenda gestaan. Veel mensen zijn er inmiddels van doordrongen dat de opwarming van de aarde moet worden beperkt en dat de klimaatverandering moet worden tegengegaan. Ook is er het besef dat de mensheid daar iets aan moet doen. De stijging van de energieprijzen heeft het bewustzijn en de noodzaak van het nemen van maatregelen versterkt. Wij hebben ingezet op het pro-actief ondersteunen van onze inwoners in het verduurzamen van woningen richting uiteindelijk energieneutraal en aardgasvrij wonen en werken. Speciale aandacht en maatregelen zijn uitgegaan naar inwoners die te maken hebben met energiearmoede en/of inwoners in slecht geïsoleerde woningen.

Hoewel veel mensen doordrongen zijn van de noodzaak van de energietransitie, zien we ook in onze gemeente dat als maatregelen dichterbij komen de weerstand hiertegen groeit. Met name op het gebied van de grootschalige opwek. Hierin hebben we ook als gemeente een opgave. Op basis van de routekaart wind en zon is invulling gegeven aan het wind- en zonneveldenbeleid. De provincie Overijssel heeft echter medio 2023 besloten om geen zonnepanelen meer op landbouw- en natuurgrond toe te staan, waardoor het ontwikkelen van gemeentelijk zonneveldenbeleid niet meer nodig bleek te zijn. Het windbeleid is in december 2023 door de raad (geamendeerd) vastgesteld, met onder andere strengere geluids- en afstandsnormen en aanvullende voorwaarden voor windturbines in Dinkelland. De oproep vanuit de gemeenteraad was daarbij om vooral te zoeken naar andere manieren van CO2-reductie in de gemeente Dinkelland.

Positieve gezondheid

Ook in 2023 is onze aandacht uitgegaan naar het sociaal domein.  De kwaliteit en de betaalbaarheid van de zorg staat  onder druk. In het landelijk afgesloten Integraal Zorg Akkoord (IZA) wordt duidelijk dat bij onveranderd beleid  de druk op de zorg onhaalbaar en onbetaalbaar wordt.  Het bevorderen van een gezonde leefstijl en een gezonde leefomgeving wordt gezien als een voorwaarde waaraan we met inwoners en partners moeten werken. Zowel landelijk, regionaal als lokaal wordt daarom volop ingezet op preventie en het versterken van de sociale basisvoorzieningen. Dit draagt bij aan een positieve gezondheid op langer termijn en het betaalbaar en bereikbaar houden van de zorg.

Landelijk is het Gezond Actief Leven Akkoord (GALA) gesloten. Het GALA richt zich hoofdzakelijk op het bouwen aan een fundament voor een gerichte aanpak op het gebied van preventie, gezondheid en sociale basis, waarin een gezonde samenleving centraal staat.  Dit hebben wij regionaal vertaald naar een Twents Regiobeeld en een Twentse gezondheidsvisie. Lokaal heeft dit geleid tot een nieuw sport en beweegbeleid en gezondheidsbeleid. Hiermee hebben wij beter inzicht gekregen in de uitdagingen voor de toekomst en hoe wij daar preventief op in kunnen spelen ter bevordering van de gezondheid.  Onder andere het leefbaarheidsfonds is ingezet om samen met inwoners en stakeholders te werken aan het  versterken van onze sociale basis voorzieningen.

Tevens willen we de zorg dichtbij organiseren en kwalitatieve zorg en ondersteuning verlenen passend bij de vraag.  De realisatie van de dorpsondersteuners in meerdere kernen is een goed voorbeeld waarbij de zorg gebiedsgericht en dichterbij de inwoners is georganiseerd. Op die manier hebben wij de samenwerking met de inwoners en onze partners kunnen verstevigen.  En ook is in 2023 volop gewerkt aan het herijken van de inkoop op jeugdzorg en de Wmo. Dit levert een belangrijke bijdrage  aan het bieden van kwalitatieve zorg.  

Tot slot vinden wij het belangrijk dat iedereen kan en mag meedoen. Wie of wat je bent of hoeveel geld je hebt te besteden, mag daarbij geen belemmering zijn. Het jaar 2023 stond daarom ook in het teken van evalueren van ons armoede en schuldenbeleid. 

Buitengebied in Balans

In 2023 is nog duidelijker geworden dat ons buitengebied met een stapeling van opgaven te maken krijgt op het gebied van onder meer stikstof, water en klimaat. De vele Natura2000 gebieden, de hoge zandgronden en stuwwallen, de vele water- en beeklopen en de intensieve veeteelt maken de transitie in onze gemeente complex. De agrarische sector staat onder druk net als de kwaliteit van de natuur en de biodiversiteit. De provinciale en Tweede Kamer verkiezingen hebben ertoe geleid dat de onzekerheid voortduurt over te behalen doelen, de kaders en beschikbare middelen. Als gemeente hebben wij ons ingezet als verbinder tussen beleidsmakers op landelijk, regionaal en lokaal niveau. We hebben geregeld keukentafel gesprekken gehad met onze inwoners en ondernemers in het buitengebied. Daarnaast hebben we gefaciliteerd in het zoeken naar oplossingen voor deze opgaven in onder andere onze deelname aan Natura2000 samenwerkingsverbanden, maar ook de Gebiedsteams NOT voor de opgaven vanuit het Nationaal en Provinciaal Plan Landelijk Gebied. Omdat de oplossing voor deze opgaven niet (alleen) op lokaal niveau zijn op te lossen, trekken we hiervoor intensief samen op met de andere drie gemeenten in Noordoost-Twentse.

Leefbare Kernen

Het behoud en versterken van de leefbaarheid in onze kernen verdient doorlopend aandacht. Wij willen kernen waar het goed wonen is en waar voldoende aanbod voor handen is; waar bedrijvigheid is en waar mensen werk kunnen vinden. Daarnaast zetten wij in op kernen waar ruimte is om elkaar te ontmoeten en om samen te komen. Het is een prachtige opgave om onze voorzieningen in stand te houden en participatief plannen in ontwikkeling te brengen.

Wij hebben in 2023 ons woningbouwprogramma verder uitgebouwd op basis van de in 2021 vastgestelde woonvisie. Ons speerpunt is geweest om in elke kern een gemeentelijk woningbouwplan in uitgifte te hebben of in het vooruitzicht te hebben. Daarnaast hebben wij de nodige grondposities ingenomen. Wij zijn begonnen met het aanbrengen van meer balans en doorstroming op de woningmarkt door een gevarieerd(er) woningbouwaanbod na te streven.  Daarbij richten wij ons op sociale woningbouw, wonen met zorg en betaalbaarheid van woningen. In onze plannen houden wij meer rekening met de opgaven voor natuur en klimaat adaptief bouwen. Daar waar wij groene structuren aanbrengen, zijn deze kwalitatief hoogwaardig. Onze inspanningen op het gebied van wonen monden uit in een volkshuisvestingsprogramma.

Aan de hand van de door de Raad vastgesteld "Ruimtebehoefte bedrijventerreinen" zijn wij gestart met het innemen van nieuwe grondposities. Er is een lokale uitbreidingsbehoefte waarneembaar die wij op korte en middellange termijn willen faciliteren. De mogelijkheden voor nieuwe bedrijventerreinen richt zich op de grote(re) 3 kernen in de gemeente.

Op het gebied van maatschappelijk vastgoed hebben wij doorgewerkt aan verschillende verzelfstandigingsopgaven. Een gunstig perspectief op meerjarig beheer, exploitatie en onderhoud is hiermee bereikt. Verder hebben wij ingezet op het versterken van centra en clusteringsopgave(n) van maatschappelijk vastgoed.

Voor een verdere inhoudelijke en financiële toelichting op het jaar 2023 verwijzen wij u naar de verschillende onderdelen van deze  jaarstukken 2023.