Programma Buitengebied in Balans

De toekomst van de agrarische sector en daarmee het landelijk gebied wordt voor een aanzienlijk deel gestuurd en bepaald door Europese wet- en regelgeving. Op nationaal niveau wordt dit uitgewerkt in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en door de provincie vertaald in het Provinciaal Programma Landelijk Gebied (concept versie bij het rijk ingediend juni 2023). Dinkelland maakt onderdeel uit van de Gebiedsgerichte aanpak Noordoost-Twente (GGA-NOT). Samen met de vier NOT gemeenten gaan we de transitie inhoud geven waarbij een realistisch perspectief voor de agrariërs een belangrijk uitgangspunt is met de kanttekening dat door bestaande en nieuwe regels de ligging van het agrarische bedrijf zowel een bedreiging als kansen kan opleveren . Stimuleren van innovatie in de agrarische sector staat hierbij centraal. Het kabinet investeert fors in de opgaven voor water, natuur en klimaat en in de verduurzaming van de landbouw. De keuzes en investeringen in de landbouw worden gekoppeld aan verduurzaming, kringlooplandbouw, nieuwe verdienmodellen en verbetering van de positie van de boer in de keten. We hebben daarbij nadrukkelijk aandacht voor de transitiekansen van agrariërs, zowel voor agrariërs die blijven als wel stoppen.

We gaan als proactieve gebiedspartner een bijdrage leveren aan een economisch perspectief voor het buitengebied in zijn algemeenheid en de agrarische sector in het bijzonder. We richten ons vooral op het opstellen en uitvoeren van een Uitvoeringsagenda. In deze agenda wordt nadere richting gegeven aan het perspectief van het buitengebied.  
 
In 2026 hebben we de verkregen inzichten en de uitgewerkte plannen vanuit het NPLG en PPLG omgezet in operationeel beleid gericht op de transitie van de agrarische sector. En in 2026 zijn er in deelgebieden zichtbare stappen gezet met betrekking tot zowel het perspectief voor de landbouw als de natuur- en waterdoelen. Via de volgende inspanningen willen we ons doel bereiken:

• We zetten menskracht en middelen in om lokaal en bovenlokaal een voortrekkersrol te vervullen. We zijn partner in de NOT-Gebiedsprocessen.
• Het agrarisch consulentschap zetten we voort, evenals de rol van de ervencoach voor de landbouw. Dat geldt ook voor onze betrokkenheid bij De Landbouwers (voorheen Mineral Valley Twente) en LEADER. Samen met de provincie, het waterschap, maatschappelijk partners en stakeholders stellen wij de NOT Gebiedsagenda 2023- 2030 op.
• We brengen de uitgangspositie in kaart en ontwikkelen een gemeentelijke visie op toekomstige economische dragers voor ons buitengebied.
• Bedrijfsbezoeken en persoonlijke contacten op het erf zijn een belangrijk onderdeel van onze (persoonlijke) inzet.
• We hanteren een aanpak op doelgroepen. We richten ons vooral op transitiekansen van agrariërs en hebben daarbij ook oog voor de sociaal maatschappelijke impact.

Het jaar 2023 heeft nog niet de gewenste zekerheid en richting gebracht die we vanuit het programma Buitengebied in Balans hadden gewenst. We hebben te maken gehad met provinciale en landelijke verkiezingen waardoor vertraging en onzekerheid is ontstaan. We hebben getracht in deze fase van “stilstand” ons netwerk in het buitengebied, de provincie en met andere relevante partijen te versterken. Tevens hebben we agrariërs zo goed als mogelijk geïnformeerd of laten informeren over de ontwikkelingen, de mogelijkheden en onmogelijkheden. 

Knoppen bedienen. 

We hebben in 2023 aan veel verschillende ambtelijke en bestuurlijke tafels gezeten om de belangen van onze inwoners, agrariërs en gebiedsopgaven te behartigen. Denk daarbij aan de VNG, de P10 en de verschillende provinciale gremia. Op dit moment is het concept Provinciaal Programma Landelijk Gebied (PPLG) een belangrijke kapstok voor ons. We hebben zo goed mogelijk al die ontwikkelingen gevolgd en onze invloed aangewend waar mogelijk. In dat kader hebben we actief deelgenomen aan onder meer:

•    de ambtelijke en bestuurlijke gebiedstafels Noordoost-Twente
•    het gebiedsteam NOT dat moet zorgdragen voor de uitvoering van het PPLG in Noordoost Twente (hierin zitten vertegenwoordigers vanuit provincie, waterschap, gemeenten, agrariërs en terreinbeheerorganisaties).
•    de verkenning van gebiedsprocessen en 
•    de opstart van zogenaamde koploper projecten. 

In 2023 hebben een zienswijze ingediend op het concept-PPLG, een (schriftelijke) reactie gegeven op de concept Landbouwvisie van de provincie en ander voorgenomen beleid van de provincie op het vlak van ruimtelijke ordening. In al die overleggen en reacties van ons hebben we nadrukkelijk gepleit voor het belang van een perspectief voor de agrarische sector, de sociaaleconomische leefbaarheid van ons buitengebied en de behoefte aan maatwerk. Iedere gelegenheid grijpen we aan om aan te geven hoe ingrijpend de gevolgen van de bundeling van alle opgaven in Noordoost-Twente gaan zijn. Als gemeente Dinkelland werken we steeds nadrukkelijker samen met Losser, Oldenzaal en Tubbergen op het thema buitengebied. Door meer massa te creëren hopen we meer aan invloed te winnen. 

Samenlevingsgerichtheid. 

We hebben in 2023 voortgebouwd aan duurzame relaties in een krachtenveld waar de belangen ver uit elkaar liggen. Onze wethouder heeft regelmatig agrariërs bezocht voor zogenaamde keukentafel gesprekken. Ambtelijk hebben we diverse gesprekken met agrariërs gevoerd die willen gaan stoppen of transformeren. Ons doel daarbij is om hen zo goed mogelijk te informeren over de (on)mogelijkheden. Begin 2023 is een informatieavond georganiseerd met de ervencoaches voor boerinnen. Het doel was om ook hen te informeren over de transitie en hen te inspireren. Dit gaat herhaald worden. In 2023 zijn we gestart om twee keer per jaar bijeenkomsten te organiseren voor de gezamenlijke gemeenteraden van de vier gemeenten NOT over de ontwikkelingen en specifieke thema’s.  

Sociaal maatschappelijke impact. 

We zijn voortdurend alert op de effecten van activiteiten die plaatsvinden en die impact hebben op mens en maatschappij. In het bijzonder hebben we aandacht voor de transitiekansen van de “blijvers” en het bieden van een perspectief op de “stoppers”. Daarbij probeert de gemeente zo veel als mogelijk de betrokkenen te goed informeren en maatwerk te leveren. In het najaar hebben we opdracht gegeven tot het laten uitvoeren van een gebiedsanalyse die in 2024 gereed komt. Deze wordt ook gedaan voor Tubbergen, Losser en Oldenzaal. Daarmee kunnen we ontwikkelingen in het agrarisch gebied beter duiden en sturen en de feitelijke uitgangssituatie beter in beeld brengen bij betrokkenen. Tevens kunnen deze gebiedsanalyses de gebiedsgerichte aanpak in NOT ondersteunen. Er is in onze gemeente nadrukkelijk aandacht voor het mentale welzijn binnen de agrarische sector waar de onzekerheid groeit en spanningen toenemen door uitblijvende duidelijkheid. De onafhankelijke erfcoaches spelen hierin een belangrijke doorverwijzingsrol. 

Moties

Transitie agrarische sector

In de raadsvergadering van 20 december 2022 is de motie Transitie agrarische sector unaniem aangenomen. De motie draagt het college op om:

• Het Kabinet en Gedeputeerde Staten van Overijssel op te roepen de voorgestelde gebiedsgerichte aanpak samen met onze agrariërs (bottom up) vorm te geven door in overleg de invulling en regie in de regio te leggen;
• Bij het Kabinet en Gedeputeerde van Overijssel erop aan te dringen de daarvoor noodzakelijke middelen uit het betreffende Transitiefonds voor de gebiedsgerichte aanpak in overleg met de Provincie Overijssel aan de Twentse gemeenten over te dragen en daarover nadere afspraken te maken;
• Deze motie toe te sturen aan de Twentse gemeenteraden.

Stand van zaken: De motie is uitgevoerd. Conform de oproep in de motie heeft het college, tezamen met de colleges van de vier NOT-gemeenten, een reactie opgesteld op het Provinciaal Programma Landelijk Gebied van de provincie met daarin de oproep op korte termijn inhoudelijk vorm te geven aan de gebiedsgerichte aanpak van een aantal initiatieven in NOT en daarvoor de benodigde middelen te reserveren.
Zodra de reactie formeel is goedgekeurd en verzonden zullen wij de raad hierover informeren.

De motie is te raadplegen via de volgende link: Moties 2022

We willen de landschapskwaliteiten van Noordoost-Twente en dus ook van Dinkelland behouden en ontwikkelen. We maken ons sterk voor het behoud van ons veelzijdige cultuurlandschap, de natuur en de biodiversiteit.

We gaan ons inzetten voor het behoud en vergroten van de kwantiteit en kwaliteit van ons unieke landschap, de natuurwaarden en biodiversiteit. Met verdienmodellen voor grondeigenaren als voorwaarde biedt vergroting van kwaliteit en kwantiteit van natuur, landschap en biodiversiteit een bijdrage aan toekomstperspectief. Dat doen we als gebiedspartner, als kartrekker, als beïnvloeder of als overheid die regels stelt.

In 2026 hebben we reële stappen gezet voor verbeteren van kwaliteit van landschapselementen, is de biodiversiteit op gemeentegronden toegenomen en gebruiken we onze netwerken om de waarde van natuur, landschap en biodiversiteit aandacht te geven en te versterken.

N2000

Als gemeente zijn we op meerdere vlakken vertegenwoordigd in de Natura2000 processen. We zijn tot 1 juli 2024 bestuurlijk trekker van een aantal N2000 gebieden in Dinkelland. Daarnaast zijn we lid van de projectgroepen voor de N2000 ontwikkelopgave en van de technische werkgroepen om het gemeentelijk belang te verwoorden en te adviseren op vergunningsprocessen etc. Waar de ontwikkelopgave is afgrond zijn we betrokken bij de beheerfase van de N2000 gebieden. Bij de herziening van de beheerplannen is en wordt het gemeentelijk belang en dat van haar inwoners vertegenwoordigd in de klankbordgroepen

Inpassen projecten

Bij de ontwikkeling van projecten zaten we, waar mogelijk, vroegtijdig aan tafel als het gaat om ruimtelijke kwaliteit, biodiversiteit en landschapskwaliteit. We hebben gesprekken gehad met initiatiefnemers en ontwerpers en gebruiken daarbij onze landschapskwaliteiten en kenmerken als uitgangspunt voor het ontwerp. Onze landschapskwaliteit en de waardenkaart die gebaseerd is op de omgevingskwaliteit van het buitengebied is onze leidraad. We blijven ons continue inzetten op een duurzame, kwalitatieve landschappelijke inpassing die voor de toekomst bijdraagt aan landschapsherstel en/of bouw. 

Kennis en informatie

We hebben dit jaar verschillende projecten ondersteund en mede gefinancierd zoals de Boomdeeldagen, het Struweelhagen project en het Project Bosplantsoen van Stichting Behoud Twents Landschap. Door de deelname aan deze projecten is kennis over natuur, het landschap en biodiversiteit bij inwoners vergroot. Daarnaast hebben we in diverse bijeenkomsten, zowel intern als extern, met inwoners, ambtenaren en bestuurders, ingezet op kennisverbreding over alle opgaven m.b.t. natuur en water in het buitengebied. Ook hebben we ingezet op het delen van kennis over de natuurgebieden in Dinkelland, over de natuurdoelen, benodigde werkzaamheden en de noodzaak daarvan. 

Beleidsstrategie

Voor de omgevingskwaliteit zijn de landgoederen in de gemeente van groot belang. Deze zijn echter beperkt in de waardenkaart en omgevingsvisie opgenomen. Er is in 2023 een start gemaakt voor een onderzoek naar de waarden en kwaliteiten van de landgoederen. Dit onderzoek wordt na af ronding vertaald naar de waardenkaart, omgevingsvisie en ruimtelijk beleid.  

Knoppen bedienen

Ook hier hebben we in 2023 aan veel verschillende ambtelijke en bestuurlijke tafels gezeten om de belangen van onze natuur en landschap te behartigen en kenbaar te maken dat we agrariërs nodig hebben voor onder andere het beheer van ons landschap. Zo waren wij vertegenwoordigd bij diverse provinciale overlegstructuren, o.a. over Natura2000, de Bossenstrategie, Ecosysteemdiensten en regelgeving over houtopstanden, wat onder andere geleid heeft tot een handreiking vanuit provincie richting gemeenten, waarin het beleid op landschapskwaliteit van Dinkelland/Tubbergen als voorbeeld gesteld wordt voor heel de provincie. 

Ook heeft onze proactieve houding ertoe geleid dat voor de uitwerking van de provinciale bossenstrategie onze beleidslijn op landschapskwaliteit het uitgangspunt is geworden. We hebben iedere kans aangegrepen om kenbaar te maken hoe belangrijk ons landschap en natuur is en dat het bepalend is voor de leefbaarheid van ons gebied. Ook met het Waterschap hebben we overleg gevoerd over projecten in Dinkelland. Daarnaast is er regelmatig overleg met verschillende partijen op gebied van natuur en landschap, ‘groene regelgeving’ en ontwikkelingen in het buitengebied. Dit zijn o.a. de terrein beherende organisaties, LNV, de WBE’s, landgoederen, stichtingen zoals SNMO en SBTL, vrijwilligersgroepen die bezig zijn met streekeigen landschap en particulieren die een bijdrage willen leveren voor natuur en landschap.

Biodiversiteit

Met onze deelname aan het project Twente bloeit is in 2023 gewerkt aan een betere kans voor biodiversiteit in de toekomst. Hiermee wordt beoogd om enerzijds de biodiversiteit te vergroten door versterking van natuur en landschap (werken aan een betere groene en blauwe dooradering) en anderzijds kwalitatief beheer als reëel economisch verdienmodel in te zetten voor grondeigenaren. Er is volop gebruik gemaakt van de groene en blauwe diensten, wat leidt tot kwalitatief beheer van landschap en verbetering van de biodiversiteit. Er is gewerkt aan een plan voor het planten van extra bomen.
Door gemeentelijk maaibeheer dat gericht is op verschraling, worden leefomstandigheden gecreëerd die geschikt zijn voor diverse flora en faunasoorten en daarmee de biodiversiteit vergroten.

Moties

Biodiversiteit

In de raadsvergadering van 8 november 2022 is de motie Biodiversiteit unaniem aangenomen. De motie draagt het college op om:

• Om op korte termijn met beleidsregels te komen om het inzaaien actief en zoveel mogelijk te stimuleren tot het moment van starten van de ontwikkeling en daarna aansluiting te zoeken bij het project: De Groene Loper;
• Deze beleidsregels proactief en duidelijk te communiceren naar burgers en initiatiefnemers;
• De kosten die gemoeid zijn met het uitvoeren van deze beleidsregels en met het bloemenmengsel via een separaat voorstel te onttrekken uit de reserve incidentele beschikbare algemene middelen.

Stand van zaken: De motie is uitgevoerd. 

De motie is te raadplegen via de volgende link: Moties 2022

Actielijn Agro

In de begroting 2023 is, voor de gehele coalitieperiode, een bedrag van €400.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”.

Voor de jaarschijf 2023 was €70.000 beschikbaar gesteld.

In 2023 zijn onderstaande uitgaven onttrokken aan genoemde reserve.

Uitgaven 2023:

De te verwachten uitgaven over de gehele coalitieperiode betreffen de erfcoaches 2024 en 2025, de gebiedsanalyse, externe inhuur,  vullen rubriek Boeren met Passie, "crowd funding 1001 hectare kruidenrijk grasland" en tijdelijke uitbreiding van capaciteit voor “buitengebied in balans”.

Via de Algemene uitkering is voor de uitwerking van het Nationaal Programma Landelijk Gebied een decentralisatie-uitkering toegekend.  Het bedrag van €58.000 zit in het voorstel van resultaatbestemming bij deze jaarstukken.  Een aanvulling op dit budget.

Actielijn Natuur/landschap
In de begroting 2023 is, voor de gehele coalitieperiode, een bedrag van €100.000 beschikbaar gesteld en gestort in de “Reserve College akkoord 2022 – 2026”.

Voor de jaarschijf 2023 was €20.000 beschikbaar gesteld. In 2023 zijn er geen uitgaven geweest.

De te verwachten uitgaven over de gehele coalitieperiode betreffen het project “Twente Bloeit” en een “onderzoek naar de landgoederen”.

Subsidies

Hieronder een overzicht van de in 2023 lopende subsidie. Deze middelen lopen over meerdere jaarschijven.

Toegekend subsidiebedrag: Per verstrekker/project;

Toegezegde cofinanciering: Wat hebben we afgesproken minimaal bij te dragen per project.

Besteding: Hoeveel is er in 2023 en tot en met 2023 besteed als subsidiabele uitgaven;

Welke subsidies zijn definitief vastgesteld.