Participatieprocessen

Bij participatie gaat het om een manier van (samen)werken. Gemeente en betrokken inwoners en/of organisaties geven samen vorm aan (delen van) plannen of beleid. Zowel de inwoners als de gemeente kunnen hiervoor het initiatief nemen. Deze manier van samenwerking is een middel om draagvlak in de samenleving te vergroten en kwaliteit van onze plannen voor leefbare kernen te verbeteren. Doordat dit een middel is en niet een doel op zich is de opbouw van dit onderdeel anders dan bij de ambities met actielijnen en inspanningen.

 

In het coalitieprogramma 2018-2022 is samenwerken en besturen met de samenleving als uitgangspunt benoemd. Inwoners weten als geen ander welke kansen of problemen er spelen in hun kern en wat er nodig is om hun kern leefbaar te houden. Er is niet één partij die gaat over leefbaarheid. Het gaat ons allemaal aan. Samen houden we de gemeente leefbaar. Onze inwoners, ondernemers, verenigingen, maatschappelijke organisaties en kernraden krijgen veel voor elkaar. Er is oog voor wat er moet gebeuren, de wil om aan te pakken is groot en is gericht op oplossingen. Deze betrokken houding maakt dat initiatieven van groot tot klein vorm krijgen. Als inwoners zelf verantwoordelijkheid nemen en zelf eigenaar zijn van plannen, dan zal dat positief bijdragen aan de duurzaamheid van plannen en projecten. Bovendien is de kans op draagvlak en herkenning groter.

 

Initiatieven van inwoners geven wij nog meer ruimte om te ontwikkelen. Wij ondersteunen en stimuleren, met aandacht voor de menselijke maat (denken vanuit de leefwereld) en met een open blik. We sluiten aan bij wat er in elke kern gebeurt en de inwoner heeft de hoofdrol. We werken dus samen met de samenleving aan de leefbaarheid in onze kernen en bepalen samen met de inwoners aan de voorkant bewust de rolverdeling.

 

Welke rollen zijn er?

Wij gebruiken de participatieladder (zoals in de onderstaande afbeelding) om de rolverdeling met de samenleving aan de voorkant scherper te krijgen. Dit geldt niet alleen bij initiatieven uit de samenleving, maar bij alle veranderingen binnen gemeentelijk beleid of besluitvorming moeten we ons afvragen of dit ook de inwoners raakt. Daarbij maken we telkens aan de voorkant de bewuste afweging welke trede van de ladder we gaan toepassen.

Het basisprincipe van participatieprocessen is: samenwerken en het ontwikkelen van partnerschap tussen de inwoners en de gemeente. Dit vraagt om een verbeterd samenspel en van alle partijen een andere manier van werken. Van onze eigen ambtelijke organisatie vraagt dit een bewustwordingsproces en een aanpassing op onze manier van werken. Wij willen daarin het volgende bereiken:

• Bij alle veranderingen en/of initiatieven waarbij wij keuzemogelijkheden hebben, vindt een bewuste afweging voor de mate van participatie plaats;
• Bij elk initiatief of project wordt een dialoog gevoerd over de meerwaarde en de bestendigheid. Als gemeente spiegelen, stellen wij vragen ter overweging bij elk initiatief;
• Op thema’s als duurzaamheid en gezondheid stimuleren wij initiatieven vanuit de samenleving. Toelichting: deze thema’s hebben extra stimulans nodig, omdat het op deze thema’s moeilijker blijkt om initiatieven op te ontwikkelen. Op de andere beleidsthema’s, zoals voorzieningen, zijn we hierin al meer vertrouwd;
• Wij zijn een daadkrachtige partner voor de lokale samenleving: uitnodigend, praktisch, betrokken, betrouwbaar en professioneel. De samenleving weet wat ze van de gemeente kan verwachten en de gemeente voldoet hieraan, en
• Onze medewerkers zijn goed toegerust zodat zij met plezier en de juiste vaardigheden met de samenleving samenwerken.

Indicatoren

Deze P&C-cyclus gaan we meer monitoren op output en outcome. Dat betekent dat we eind 2018 / begin 2019 op het niveau van ambitie een belevingsonderzoek onder onze inwoners gaan houden om een nulmeting te krijgen. Dit onderzoek herhalen we aan het einde van deze raadsperiode om te kunnen meten of het beoogde maatschappelijke effect is bereikt.

 

De mate van participatie en de beleving daarvan bij onze inwoners, wordt bij ieder belevingsonderzoek meegenomen. Deze kwalitatieve indicatoren zijn niet bedoeld om op afgerekend te worden. Zij geven een indicatie of wij de juiste dingen doen zodat wij tijdig kunnen bijsturen. Verder wordt in 2020 het coalitieakkoord tussentijds geëvalueerd, waarbij tevens de raad en de samenleving worden betrokken.

 

Participatieprocessen	Indicator	Bron	Frequentie meten	Wanneer actuele gegevens beschikbaar	Meetmoment IST	IST 2018	SOLL 2022
Beter samenspel tussen gemeente en samenleving	Kwalitatief (belevingsonderzoek)	Newcom	begin en einde raadsperiode	2020
	Evaluatie met alle inwoners per kern (lerend evalueren)	Gemeente
Bij alle veranderingen en/of initiatieven waarbij wij keuzemogelijkheden hebben, vindt een bewuste afweging voor de mate van participatie plaats.
	Percentage  collegebesluiten en projectplannen waarin rolbepaling (en motivering waarom gekozen is voor de rolbepaling) terugkomt.	Gemeente	Jaarlijks	Einde jaar	sep-18	0%	100%
	Aantal initiatieven* waarbij bewust gekozen is voor rol   van de gemeente (conform participatieladder). *ieder jaar beoordelen we willekeurig vijf initiatieven. Daarbij kijken we terug welke rol is gekozen, of dat een bewuste keuze was en of dat de juiste is geweest	Gemeente	Jaarlijks	Einde jaar	dec-19	0	5
Bij elk initiatief of project wordt een dialoog gevoerd over de meerwaarde en de duurzaamheid. Als gemeente spiegelen, stellen wij vragen ter overweging bij elk initiatief.
	Aantal initiatieven dat besproken en afgewogen is in het waardeteam	Gemeente	Jaarlijks	Einde jaar	sep-18	0%	100%
Op thema’s als duurzaamheid en gezondheid stimuleren wij initiatieven vanuit de samenleving.
	Geen indicatoren
Wij zijn een daadkrachtige partner voor de lokale samenleving: uitnodigend, praktisch, betrokken, betrouwbaar en professioneel. De samenleving weet wat ze van de gemeente kan verwachten en de gemeente voldoet hieraan.
	Kwalitatief (belevingsonderzoek)	Newcom	begin en einde raadsperiode	2019
	Evaluatie met alle inwoners per kern (lerend evalueren)	Gemeente	nog te bepalen
Onze medewerkers zijn goed toegerust zodat zij met plezier en de juiste vaardigheden met de samenleving samenwerken
	Intern belevingsonderzoek (ook naar de werking van de participatieladder)	Gemeente	begin en einde raadsperiode	2019

De ontwikkelingen in en met samenleving leiden tot een andere vorm van organisatie, een andere werkwijze, andere vormen van samenwerking en financiering. Als gemeentelijke organisatie moeten we hier mee aan de slag. Het is nodig om participatieprocessen binnen de gehele organisatie te professionaliseren en dat bestaat uit de volgende onderdelen: bestuursstijl, communicatie, medewerkers, financiën, (be)sturing, maatschappelijke partners en een instrumentenkoffer. Hieronder is het schematisch weergegeven en staat beschreven aan welke punten we moeten werken om nog meer dan nu een daadkrachtige partner van de samenleving te kunnen zijn.

 

Om de manier van werken te bestendigen in de gehele organisatie gaan  wij in 2021 inzetten op:

1.  'Instrumentenkoffer'
   • Ontwikkeling van een instrumentenkoffer 1.0: we ontwikkelen instrumenten die we kunnen gebruiken bij participatieprocessen. De koffer bestaat in ieder geval uit:
     
     • Handleiding om een bewuste afweging te maken bij alle beleidsvormingen en initiatieven uit de samenleving, waarbij wij keuzemogelijkheden hebben, over de mate van participatie (aan de voorkant).
   • Instrument waardebepaling doorontwikkelen en toepassen.
   • (Menselijke) toolkit waar de buur(t)mannen en -vrouwen en andere medewerkers uit kunnen putten om de kernen zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen, op basis van de behoefte (bijvoorbeeld de inzet van adviseurs).
2. Bestuursstijl
   • Het uitwerken en doorleven van de uitgangspunten ten aanzien van de bestuursstijl, participatie en rolbepaling op basis van de uitkomsten van de interactieve sessies in 2020.
   • Betrekken gemeenteraad en rolbepaling: de gemeenteraad is betrokken bij participatieprocessen en bepaalt hun rol hierin.  
3. Medewerkers
   • Doorontwikkeling  samenlevingsgerichte competenties:
     • De vakspecialisten zijn zich bewust van de stakeholders en communiceren proactief passend bij de behoefte van de stakeholders.
     • Het taalgebruik van de medewerkers sluit aan bij de leefwereld van de partners en inwoners.
     • Meer bewuste rolneming door medewerkers ten aanzien van partners en inwoners
     • Meer integrale afweging bij bestuurlijke advisering.
4. Financiering: Het eenduidig en transparant organiseren van financieringsvormen voor de samenleving als randvoorwaarde om nieuwe vormen in de toekomst te kunnen toetsen en ontwikkelen (bv. verbreden stimuleringsfonds naar leefbaarheidsfonds, sociale hypotheek). 
5. (Be)sturing: opstellen handwijzer met uitgangspunten 

 

De sturing op deze inspanningen vindt deels plaats binnen het programma Participatieprocessen en deels binnen het programma Ontwikkeling Noaberkracht (verder uitgewerkt in de begroting Noaberkracht.

Vanuit het coalitieakkoord worden onder andere de volgende zaken opgepakt in de ambities. Dit wordt via een participatieproces ondersteund:

Bij participatie gaat het om een manier van (samen)werken. Gemeente en betrokken inwoners (of organisaties) geven samen vorm aan (delen van) plannen of beleid. Dit geldt voor alle beleidsterreinen. Met Mijn Dinkelland 2030 hebben wij participatie al volop toegepast. De inwoners in alle kernen denken na over de toekomst van hun dorp en samen met hen maken we keuzes. Mooie initiatieven komen tot bloei. Een aantal hebben geleid tot concrete projecten en inspanningen terwijl andere nog in de ontwikkelfase zitten.  Komende jaren (ook in 2021) verwachten we dat meer van dit soort initiatieven kunnen worden omgezet in concrete ideeën of zelfs projecten en inspanningen.  Hierin wordt van de gemeente in de meeste gevallen in meer of mindere mate ook een rol gevraagd. 

 

Mede daarom willen we in 2021 samen met de kernen werken aan de (door)ontwikkeling van kernagenda's, waarin initiatieven en ontwikkelingen in de kernen zijn gebundeld en duidelijkheid wordt geboden wie waarvoor aan zet is. Ook benoemen we uitgangspunten hoe om te gaan met initiatieven uit de kernen die op ons af komen, als het gaat om onze rol (zowel inhoudelijk als financieel). Iedere kern is echter uniek en ieder initiatief daarin ook. Het kunnen blijven leveren van maatwerk blijft  daarom van belang. 

De gemeente Dinkelland wordt omringd door maar liefst zes Twentse gemeenten en grenst aan Duitsland. Samenwerking is van groot belang. De samenwerking met de gemeente Tubbergen is daarin speciaal en zal ook de komende periode van grote waarde en belang zijn. Op veel inhoudelijke thema’s zetten wij onze samenwerking met andere Twentse gemeenten, de Regio Twente, de Provincie en het Rijk voort. Er liggen voldoende verbindingen met onze Duitse partners waarin we volop willen blijven investeren. Wij hebben de overtuiging dat (Eu)regionale samenwerking op het gebied van economie en ondernemen van belang is voor Twente als geheel, maar ook voor Dinkelland. Onze regio houdt niet op bij de grens, integendeel, de grensligging is een unieke positie voor Dinkelland. Hier willen we de komende periode dan ook meer van profiteren.

 

Deze samenwerkingsrelaties doorkruisen de ambities en participatieprocessen op allerlei manieren. Vandaar dat we deze er ook uitlichten en als dwarsverband over alle inspanningen heen zien gaan.

 

Veel ondernemers in de grensregio maken gebruik van het Nederlandse en Duitse afzetgebied. Voor hen bestaat de grens niet echt. Dit willen we blijven stimuleren en wanneer dat nodig is, actie ondernemen.

 

De Twentse gemeenten hebben elkaar steeds meer nodig. Het onderhouden en versterken van de samenwerking met onze buurgemeenten is daarom van groot belang.

 

De Agenda voor Twente is een belangrijke basis voor onze (Eu)regionale samenwerkingen en biedt mogelijkheden die we zoveel mogelijk willen benutten.

 

Een goed ondernemersklimaat is gebaat bij een goede aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt. Wij delen de zorg van ondernemers om ook in de toekomst voldoende gekwalificeerd personeel te hebben en te behouden. We zien een verbindende rol voor de overheid om onderwijs, onderzoek en ondernemers nog meer samen te brengen; het verbinden van de zogenoemde 4 O’s. Het is noodzakelijk dat nieuwe kennis en vaardigheden aangeleerd en bijgehouden worden. Een leven lang leren en ontwikkelen, zodat (toekomstige) werknemers duurzaam inzetbaar zijn en blijven.

 

• We werken op inhoudelijke thema’s intensief samen met de Twentse buurgemeenten.
• Wij onderschrijven deze actielijnen van de Agenda voor Twente en zoeken hierbij waar mogelijk aansluiting.
• Om het rendement van de Agenda voor Twente zo groot mogelijk te maken, is samenwerking met onze bedrijven en het onderwijs noodzakelijk.
• De coördinator en contactpersoon internationale contacten gaat deze contacten ondersteunen door ze inhoud en vorm te geven, de activiteiten te coördineren en het bestuur te adviseren.
• We leggen de focus voor (Eu)regionale samenwerking op arbeidsmarkt, mobiliteit, het Grensinfopunt, het opstellen en uitvoeren van een sterke Lobbyagenda en het ondersteunen van de commissie belangenbehartiging.

Meer profiteren van onze grensligging

 Grensoverschrijdende samenwerking biedt kansen. Door de grens niet langer te zien als barrière, maar als verbinding, ontstaat een ander perspectief: profiteren van de grens. Zowel voor de regio aan Nederlandse zijde en de regio aan de andere kant van de grens. We willen de gezamenlijke sterke punten van beide regio’s  van de grens bundelen om van elkaar te kunnen profiteren. Hoofdpunten hierbij vormen de thema’s: duurzame ontwikkelingen, economie en maatschappelijk ontwikkelingen.

 

Om de landsgrens niet langer een scheidingslijn te laten vormen en als sterke deelregio’s tot één verzorgingsgebied te komen, volgen we een gezamenlijk en geïntegreerd ontwikkelingsconcept. Dit omvat alle domeinen van het leven en rust op twee pijlers:

• Vergroting van de economische kracht en de kwaliteit van leven en
• Bevordering van de integratie van het gebied.

 

We realiseren ons dat we voor de uitvoering van dit concept de steun van met name de deelstaten Niedersachsen en Nordrhein-Westfalen en de provincies Gelderland en Overijssel nodig hebben.

We ontwerpen een proces om elkaar te leren kennen en te verkennen wat de toegevoegde waarde van samenwerking is. Gelijkwaardigheid, een gedeelde intrinsieke motivatie (urgentie en belang) en een uniforme perceptie van de stip aan de horizon staat aan de basis van een toekomstbestendige samenwerking met Duitsland.

Daarbij staat voorop dat we de gezamenlijke sterke punten van het gebied willen bundelen en de synergie-effecten willen benutten om de nadelen van de grens en de zwakke punten van het gebied te verminderen, ideeën uit te wisselen en van elkaar te leren. Dit is gebaseerd op de overtuiging dat we samen sterker zijn en dat we ons als gezamenlijke regio in de concurrentie met andere regio’s beter kunnen positioneren. Daar waar mogelijk gaan we aan de slag met concrete projecten.

 

Inspanning	Resultaat	Start
Wij zoeken nadrukkelijk de verbinding met de Duitse buurgemeenten. Daarbij zetten we actief in op het netwerk van de Grensnoabers. Een recent geintensiveerde samenwerking met de gemeente Tubbergen, Hardenberg, Coevorden, Neuenhaus, Nordhorn, Emlichheim en Uelsen.	Ondersteunen internationale contacten door ze inhoud en vorm te geven, de activiteiten te coördineren en het bestuur te adviseren.	Continu
Samen met Grensnoaber gemeenten versterken van de grensoverschrijdende toeristische en recreatieve sector.	In 2021 samen met partner gemeenten en externe partners faciliteren van het opzetten van een aantrekkelijk programma op gebied van toerisme en recreatie.	1ste kwartaal 2021
Benutten Euregio strategie 2030	Recent heeft de Euregio haar strategie voor 2030 gepresenteerd. Hier worden 12 thema’s benoemt voor de toekomst. Deze thema’s bieden kansen voor onze gemeente. Waar dat past binnen onze eigen ontwikkelingen, willen we hier aansluiting bij zoeken.	Continu
De coördinator en contactpersonen internationale contacten	Ondersteunen internationale contacten door ze inhoud en vorm te geven, de activiteiten te coördineren en het bestuur te adviseren.	Continu
Benutten grensligging NL-DL:	Project met Nordhorn Waterstad. Waar mogelijk verbinden aan bredere samenwerking Grensnoabers Continueren project Almelo-Nordhorn kanaal	Continueren      Continueren

Afgelopen jaar is besloten dat de inwerkingtreding van de Omgevingswet opschuift naar 1 januari 2022. Naast de wetswijziging met juridische gevolgen sluit de Omgevingswet aan op de manier waarop wij participeren in de samenleving. Het raakt een groot aantal beleidsvelden en stelt de inbreng van de gemeenschap centraal. Op bepaalde gebieden werken wij nu al volgens de geest van de wet. Dat zullen we in 2021 zeker doorzetten om goed voorbereid te zijn op de inwerkingtreding van de wet. 

 

Kort samengevat bestaat de opgave grofweg uit drie elementen:

• Beleidsvernieuwing. De inzet van zes kerninstrumenten voor het hele fysieke domein: omgevingsvisie, decentrale regels (zoals het omgevingsplan op gemeentelijk niveau), programma’s, algemene rijksregels, omgevingsvergunning en het projectbesluit. De gemeente Dinkelland gaat begin 2021 de Omgevingsvisie afronden en zal medio 2021 de Uitgangspuntennotitie voor het Omgevingsplan opleveren.
• Organisatie en werkwijze. De wet vraagt van gemeenten een andere manier van denken en werken door de integrale benadering van de leefomgeving, meer bestuurlijke afwegingsruimte, meer nadruk op participatie en samenwerking en de benadering vanuit de initiatiefnemer. De gemeente Dinkelland zorgt in 2021 voor verdere opleiding en bewustwording van het personeel en het doorontwikkelen van werkwijzen. Ook zal het projectteam de consequenties van de inwerkingtreding op de organisatie en daarmee de financiën en de formatie in kaart brengen.
• Informatie en techniek. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet is het nieuwe online loket dat de centrale plek is waar alle digitale informatie over de fysieke leefomgeving straks samenkomt. Hier kunnen initiatiefnemers, overheden en belanghebbenden zien wat kan en mag in de fysieke leefomgeving. De gemeente Dinkelland is in 2020 voor aangesloten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet. In 2021 wordt er geoefend en doorontwikkeld zodat op 1 januari 2022 het goed ingeregeld is.

Participatieprocessen	Bedragen x €1.000			t/m september 2020
Inspanningen	Begroting 2019	Werkelijk 2019	Saldo 2019	Begroting 2020	Werkelijk 2020	Saldo 2020
Integraliteit ambities onderling -samenleving *	5	0	5	0	0	0
Besluitvormingsproces - nieuwe manier v werken *	5	0	5	0	0	0
Experimenten *	8	0	8	0	0	0
Herijken uitgangspunten MijnDinkelland2030 *	4	0	4	0	0	0
Inzicht in processen ed per kern*	6	0	6	28	0	28
Procesgeld ondersteuning via menselijke toolkit	113	0	113	113	0	113
Inzet buurtmannen-vrouwen	20	20	0	0	0	0
Ondersteuning kleine initiatieven 4 per jaar	240	17	223	223	27	195
Faciliteiten en communicatie MijnDinkelland2030	54	9	45	45	3	42
Communicatie MijnDinkelland2030	20	4	16	16	2	14
Benutten grensligging NL-DL, samenwerking	90	0	90	90	0	90
Totaal Participatieprocessen	564	51	513	514	32	482

* Budgetten zijn samengevoegd tot het budget Doorontwikkeling proces MijnDinkelland2030